گفتمان به سادگی این نیست که دو نفر در کنار یکدیگر گفت و گو کنند بلکه این یک دیالوگ یا به قول فیلسوفان دیالکتیک است. مکالمه یک نفره نیز به نوعی مونولوگ است. گفتمان یعنی ما تمام افکار ،اندیشه، نقد و نظرات خود را در یک جامعه یا یک حزب سیاسی مطرح کنیم و به یک نظر و یا یک ایده واحد برسیم که نظرات همه را شامل شود و صدای همه مردم باشد و بتواند تمام افکار را با خود همراه کند. چیزی که در کشورهایی مثل ایران وجود ندارد. همچنین گفتمان این نیست که ما به یک رستوران برویم و گفت و گوی حزبی کنیم یا بنشینم نظرات دلخواه خودمان را گوش کنیم و دیگر نظرات و اندیشه ها را رد کنیم. چرا که منطق در این روش وجود ندارد و صرفاً سانسور و تک‌صدایی مطرح می‌شود. گفتمان غالب باید جوری باشد که همه افراد نیز حاضر باشند با ما همراه شوند. گفتمان یعنی ساخت یک جریانی واحد درون یک کشور که بتواند مردم و تمام احزاب و اندیشه ها را با خود همراه کند. می‌بایست به گفتمان جنگ و نزاع سیاسی بین احزاب را نیز اضافه کرد به علاوه لابی‌گری و لیستی کردن احزاب برای معرفی نمایندگان خود و همراه نکردن جناح‌های مخالف و رقیب برای خروج از انسداد با مفهوم والای گفتمان فاصله زیادی دارد. 
گفتمان: قدرت پنهان در زبان
گفتمان (Discourse) تنها مجموعه‌ای از واژه‌ها نیست، بلکه نیرویی تأثیرگذار در شکل‌دهی به افکار عمومی، سیاست، و روابط اجتماعی محسوب می‌شود. از رسانه‌های جمعی گرفته تا سخنرانی‌های سیاسی، گفتمان ابزاری است که معنا را می‌سازد و درک ما از جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درک عمیق گفتمان به ما کمک می‌کند تا نسبت به تأثیرات زبانی آگاه‌تر شویم و از سوءاستفاده‌های احتمالی آن جلوگیری کنیم.
گفتمان چیست؟
در زبان‌شناسی، گفتمان به فراتر از جملات منفرد اشاره دارد و شامل ساختارهای زبانی‌ای می‌شود که معنا را در متون نوشتاری و گفتاری شکل می‌دهند. تحلیل گفتمان به بررسی عواملی همچون انسجام زبانی (Cohesion)، انسجام معنایی (Coherence) و زمینه (Context) می‌پردازد تا نحوه‌ تأثیرگذاری زبان را در ارتباطات اجتماعی روشن سازد.
پژوهشگران بر این باورند که زبان نه‌تنها ابزار بیان اندیشه است، بلکه خود به شکل‌دهی افکار و هنجارهای اجتماعی نیز کمک می‌کند. به گفته‌ نورمن فرکلاف  (Norman Fairclough)، از برجسته‌ترین تحلیل‌گران گفتمان، زبان وسیله‌ای برای اعمال قدرت در روابط اجتماعی است و درک آن به ما امکان می‌دهد ساختارهای ناپیدای قدرت را بشناسیم.
گفتمان در سیاست و رسانه
سیاستمداران و رسانه‌ها از گفتمان برای هدایت افکار عمومی استفاده می‌کنند. تکنیک‌هایی مانند چارچوب‌بندی (Framing)  و اقناع (Persuasion) از طریق انتخاب واژگان، تأکید بر برخی موضوعات، یا حذف اطلاعات خاص، بر نگرش‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارند.
به عنوان مثال، رسانه‌های مختلف ممکن است یک واقعه‌ مشابه را با گفتمان‌های متفاوت گزارش کنند؛ در حالی که یک رسانه آن را به عنوان «اعتراضات مردمی» توصیف می‌کند، رسانه‌ای دیگر از عبارت «آشوب و ناآرامی» استفاده می‌کند. این تفاوت‌ها در انتخاب واژه‌ها نه‌تنها برداشت مردم از واقعیت را تغییر می‌دهد، بلکه می‌تواند به شکل‌گیری هویت‌های جمعی و باورهای اجتماعی منجر شود.
مطالعات نشان داده‌اند که رسانه‌های خبری با تکرار یک چارچوب گفتمانی مشخص، می‌توانند افکار عمومی را نسبت به یک موضوع حساس یا بی‌تفاوت کنند (Van Dijk, 2006) این مسئله در پوشش خبری رویدادهای سیاسی و بین‌المللی کاملاً مشهود است.
گفتمان به‌مثابه ابزار قدرت
میشل فوکو، فیلسوف فرانسوی، بر این باور بود که گفتمان نه‌تنها وسیله‌ای برای انتقال اطلاعات است، بلکه چارچوبی را ایجاد می‌کند که در آن، قدرت در جامعه اعمال می‌شود. به گفته‌ی او، گفتمان‌ها تعیین می‌کنند که چه چیزی "حقیقت" محسوب شود و چه صدایی شنیده نشود. به عنوان مثال، در تاریخ، بسیاری از گروه‌های اجتماعی به دلیل تسلط گفتمان‌های غالب، به حاشیه رانده شده‌اند.
در حوزه‌ی سیاست، گفتمان‌های حاکم می‌توانند نگرش‌های عمومی را در مورد یک موضوع خاص تثبیت یا تغییر دهند. برای نمونه، تحلیل‌ها نشان داده‌اند که تغییر گفتمان در سیاست‌های بین‌المللی می‌تواند در تغییر روابط دیپلماتیک کشورها نقش اساسی داشته باشد (Fairclough, 1995).
در نتیجه گفتمان بیش از آنکه صرفاً ابزاری برای ارتباط باشد، ابزاری برای شکل‌دهی به واقعیت اجتماعی است. از تبلیغات سیاسی گرفته تا روایت‌های تاریخی و رسانه‌ای، گفتمان‌ها بر تصمیم‌گیری‌ها، باورها و حتی رفتارهای ما اثرگذارند. در دنیای امروز، شناخت سازوکارهای گفتمانی و تفکر انتقادی نسبت به پیام‌های رسانه‌ای و سیاسی، امری ضروری برای درک صحیح واقعیت و جلوگیری از تأثیرات ناآگاهانه تبلیغات و پروپاگاندا است.
منابع:
• Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. Longman.
• Foucault, M. (1972). The Archaeology of Knowledge. Pantheon Books.
• Van Dijk, T. A. (2006). Discourse and Manipulation. Discourse & Society, 17(3), 359-383.