علی رحیم پور

توسعه گردشگری در درجه اول نیازمند درک عمومی دولت مردان و کارگزاران سیاسی و برنامه ریزی در مقاصد گردشگری است تا ضمن ایجاد ارتباط منطقی و هماهنگ بین دستگاههای مختلف دولتی و خصوصی، زمینه تحکیم ارتباطات هدفمند برای اجرای استراتژی های مدون در بخش اقتصاد فرهنگ بویژه صنعت گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی را فراهم کنند. 
کشورهای پیشرفته در صنعت گردشگری در این خصوص قادر بوده اند تا عقل محوری و علم محوری را برای حفظ و توسعه بازار، جایگزین روش های سنت محور گذشته نموده و با نوآوریهای مستمر، محصولات متنوعی را تولید و به بازارهای مصرف عرضه کنند. البته این بدان معنی نیست که آنان کاملاً از جامعه کهن خود بریده اند، بلکه آنان با استفاده از تکنیکهای جدید بازاریابی، قادر بوده اند ضمن حفظ آداب و رسوم گذشته خود، از این منابع به عنوان عناصر اولیه تولید محصولات جدید گردشگری بهره برداری کنند.
به هرحال بایستی بپذیریم که گردشگری یک علم است و در جوامعی امکان رونق و توسعه آن وجود دارد که تصمیم گیران و برنامه ریزان آن بتوانند ضمن مطالعات تطبیقی و استفاده از دستاوردها، روشها و تجربیات علمی و اجرایی کشورهای پیشرفته، با رعایت اصول توسعه پایدار و رعایت کدهای اخلاق گردشگری و حفظ حقوق جامعه میزبان اقدام نمایند.
شکی نیست که در جهان امروز، قدرت بیش از یک میلیارد گردشگر تاثیرات بسیار شگرفی بر تدوین استراتژیهای توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جوامع نوظهور و حتی در حال توسعه از جمله ایران گذاشته است. 
این فرصتی بی بدیل برای ایران اسلامی است که در این شرایط حساس کشور با نگاه آشتی با جهان و اجرای برنامه های کلان تحول و تغییر، بتوانیم از بازار گسترده یک هزار میلیارد دلاری تجارت بین المللی گردشگری سهم خود را کسب نماییم.
به جد معتقدم که صنعت گردشگری در قرن بیست و یکم همواره یکی از مهمترین بخشهای پیشرو و پیشران در اقتصاد جهانی بویژه در ایجاد اشتغال و خلق فرصتهای برابر برای امرار معاش همه اقشار جوامع انسانی بوده و مهمترین و سهل ترین راه برای تعدیل چهره فقر و محرومیت زدایی از ایران عزیزمان و همچنین حفظ و شکوفایی مواریث فرهنگی، رونق صنایع دستی و هنرهای ملی بر مبنای تحقق اصول و اهداف توسعه پایدار و پایداری منابع گردشگری در سه بخش فرهنگی، طبیعی و انسانساخت است. 
جمهوری اسلامی ایران در سال 2022 میزبان 4.1 میلیون توریست خارجی بوده است. این آمار بیش از 5 میلیون گردشگر(55) درصد کمتر از تعداد مسافران ورودی در سال 2019 (9.2 میلیون نفر) و پیش از همه‌گیری بیماری کرونا بوده و بعد از سپری شدن بیش از 5 سال هنوز ترمیم نشده است.
وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در طی سالهای اخیر و حتی دهه های گذشته به موجب مشکلات متعدد در روابط بین المللی، ساختاری، مدیریتی و عملکردی نتوانسته است جایگاه این صنعت را در بازار تجارت بین المللی گردشگری تبیین و تثبیت و سازوکاری مناسبی برای کاهش دغدغه صاحبان سرمایه و مشاغل بوجود آورد. تقریبا تمام بازارهای هدف گردشگری سنتی ایران برای جذب گردشگری از دست رفته و دست اندرکاران این بخش خسته، دلزده و آزرده از بی برنامگی و بی اقدامی مسئولان به ستوه آمده اند.
دلایل اینکه چرا گردشگر به ایران نمی آید دشوار نیست. نیاز به هماهنگی، عزم و اراده ای در سطوح مختلف دولت دارد که به بخشی از سرفصل های آن به شرح زیر اشاره می کنم:
1- عدم اعتمادسازی و رفع موانع و محدودیتهای ورود گردشگران بین المللی به کشور.
2- چهره، برند و نام نشان ایران در دنیا امنیتی معرفی شده و در نتیجه گردشگری کشور دچار مشکل مضاعف و نیازمند برندسازی مجدد است.
3- وجود تحریم ها و بی‌تفاوتی دولت ها نسبت به صنعت گردشگری بین المللی باعث شده است تا ایران از فهرست مقاصد سفر جهانی حذف و بسیاری از توراپراتور‌های خارجی، ایران را از فهرست مقاصد سفر خارج کنند.
4- بازار گردشگران و مسافران ترانزیت از دست ایران خارج شده و امارات و قطر جایگزین شده اند.
5- شبکه های ارتباطی، اینترنی و پلتفرم‌های بین المللی در کشور فیلتر است و استفاده از شبکه های اجتماعی از جمله فیس‌بوک، یوتیوب‌، اینستاگرام، تلگرام و واتساپ برای آنان غیرممکن و سیم‌کارت فعال آنلاینی به آنان عرضه نمی شود.
6- فقدان روابط بانکی بین المللی با بازارهای هدف و عدم استفاده از کارتهای اعتباری بین المللی در ایران و معضل انتقال پول نقد توسط گردشگران خارجی به کشور و تبدیل آن به نرخهای متفاوت بازار رسمی و غیررسمی که امنیت آنان را به خطر انداخته است.
7- نوسانات نرخ ارز و نرخ خدمات ریالی و بی‌ثبات بازار در ایران بویژه بلای تورم عملا هرگونه برنامه ریزی برای فروش برنامه سفر به ایران را توسط تورگردانان و کارگزاران آنان در خارج از کشور با مشکل مواجه ساخته و به علت تغییرات پی درپی نرخ ارز و نرخ خدمات داخلی ریسک سرمایه گذاری بر روی بازار ایران را به حداقل رسانده به طریقی که دیگر کسی حاضر به سرمایه گذاری برای تدوین و عرضه برنامه سفر به ایران نیست. مصداق این موضوع کاهش هرساله بازدیدکنندگان توراپراتورهای خارجی از غرفه های نمایشگاهی ایران در نمایشگاه های گردشگری مطرح جهان است.
8- آسیب پذیرترین بسیار بلای اقتصاد گردشگری ایران در نتیجه کنسلی های غیرمترقبه و غیرمتعارف و فراوان و به دلایل متعدد اجتماعی سیاسی داخلی و روابط برون مرزی همانند: اعتراضات داخلی، تعدی به سفارتخانه ها، امنیت پروازهای هوایی، جنگ غزه و ...
9- اجرایی شدن قانون محدودیت ورود بدون ویزا به آمریکا برای 38 کشوری اروپایی. چنانچه گردشگری از این کشورها به ایران سفر کند مشمول اخذ روادید امریکا خواهد شد.
10- فقدان حمایت از تورگردانان ایران در عرصه بین المللی و عدم تامین سرمایه درگردش آنان و به طبع کاهش ریسک پذیری آنان به علل بی ثابتی های سیاسی و اقتصادی در روابط خارجی
11- تردید گردشگران خارجی نسبت به سفر به ایران به دلیل تبلیغات ایران هراسی رسانه های خارجی و برخی ایرانیان مخالف مقیم خارج از کشور 
12- فقدان برنامه ریزی هماهنگ و هدفمند توسط وزارت گردشگری، امورخارجه، ارتباطات اسلامی و ایرلاین ها و سایر موسسات و شرکتهای ایرانی خارج از کشور برای برای معرفی و ارتقای برند گردشگری ایران
13- بی اعتمادی سرمایه گذاران خارجی به سرمایه گذاری گردشگری در ایران بویژه کشورهای همجوار حوزه خلیج فارس
14- مهاجرت کادر پزشکی و پیراپزشکی ایران به خارج از کشور و راه اندازی خدمات گردشگری درمان و سلامت در کشورهای همجوار و رقیب ایران و از دست رفتن این بازار.
15- القای فضای ناامن سفر به ایران در سایه دستگیری برخی جاسوسان در ایران. گویی هر گردشگری که از کشور‌های اروپای غربی و آمریکایی شمالی به ایران سفر کند فورا دستگیر می‌شود. برخی کشور‌ها ایران را به عنوان یک مقصد گردشگری ناامن و با درجه خطر بالا طبقه بندی کرده اند و به شهروندانشان توصیه می‌کنند به ایران سفر نکنند. این اتفاق برای گردشگران چینی، روسی و عراقی تقریبا صفر است.
16- گفتمان تهاجمی و خارج از عرف بین المللی برخی از دولت مردان و دستگاه های خارج از دولت با دنیا بدون در نظر گرفتن ملاحظات سرمایه گذاران و دست اندرکاران بخش خصوصی فعال در صنعت گردشگری
17- فقدان پروازهای بین المللی به مقصد ایران و عدم تسهیلات و خدمات حمل و نقل هوایی و ریلی بویژه رزرو و تهیه بلیط برای تورهای گردشگری تورگردانان داخلی و کارگزاران خارجی آنان در کشور
18- ناامنی بسیار بالا در سفرهای داخلی درون شهری و برون شهری و آمار وحشتناک حوادث و تصادفات جادهای
19- مناسب نبودن امکانات و تجهیزات امداد و نجات و قوانین حمایتی و بیمه های گردشگران ورودی و ارایه خدمات فوری به آنان
20- افزایش آمار ناامنی و اقدامات مجرمانه بویژه افزایش سرقت های خیابانی در مقاصد گردشگری کشور و خطر آسیب رساندن به گردشگرانی که با جامعه کنونی ایران آشنایی ندارند.
رونق گردشگری کم هزینه ترین و یکی از مهمترین و کارسازترین « مزیت های ویژه » در دولت چهاردهم و انشاا... دولت پانزدهم خواهد بود. امید است سفر و گردشگری مجددا به سبد هزینه ای خانوار ایرانی بازگردد.