بزرگنمایی:

در شماره های قبلی، گزارشی مختصر از نحوه شکل‌گیری جمهوری خلق لهستان، دوران ذوب و اصلاحات گوملکا و سقوط اقتصادی دولت گیرک، تشکیل اتحادیه کارگری همبستگی و حکومت نظامی در سال 1981 بیان شد، حال به ادامه تاریخ مختصر جمهوری خلق لهستان تا سرنگونی و تشکیل جمهوری لهستان خواهیم پرداخت.

پس از اعلام حکومت نظامی، لخ والسا بازداشت و پس از پاسخ رد به پیشنهاد پذیرش رهبری همبستگی دولت ساخته به منطقه مرزی با شوروی در جنوب شرق لهستان زندانی شد، تو همین سال لخ والسا به عنوان شخص (اون زمان مَرد) سال از سوی مجله تایم انتخاب شد.
کمتر از یک سال بعد از روی کارآمدن حکومت نظامی، در 10 نوامبر 1982، 19 آذر 1361 خبر مرگ لوئونید برژنف رهبر اتحاد جماهیر شوروی منتشر شد، کودتای درون حزبی برژنف در 18 سال قبل عملا باعث پایان عصر اصلاحات و ذوب در لهستان بود و خبر مرگ او، عاملی برای آغاز دوران گشایش های جدید در بلوک شرق شد. 
مقامات دولتی لهستان که سعی دارند رابطه خودشان با کلیسا را بهبود ببخشند با سفر پاپ ژان پل دوم به لهستان موافقت کردند، اما پاپ سفر خود را منوط به پایان حکومت نظامی در لهستان اعلام کرد، برای همین چند روز بعد از مرگ برژنف لخ والسا از زندان آزاد شد و به خانه خود بازگشت هرچند که همچنان در حصر خانگی باقی ماند. همین طور حکومت نظامی هم قبل از پایان سال 1982 میلادی به حالت تعلیق درآمد  تا در ژانویه 1983 دومین سفر زیارتی پاپ ژان پل دوم به لهستان انجام بشه طی این سفر پاپ هم با ژنرال یاروزلسکی دیدار کرد و هم ملاقاتی با لخ والسا، رهبر همبستگی مهم‌ترین گروه مخالفین دولت داشت، شش ماه بعد در 23 ژوئیه 1983، شورای دولتی حکومت نظامی حکم به پایان حکومت نظامی داد.
دو روز قبل از پایان حکومت نظامی در 30 تیر 1362، بیانه عفو عمومی  برای “ بازگشت به مشارکت فعال در تداوم رشد کشور برای آن دسته از شهروندانی که به دلایل سیاسی یا ناخواسته مرتکب نقض نظم قانونی شده اند.” صادر شد که 1898 نفر با بهره مندی از این عفو از زندان آزاد شدند.
طی ماه های بعد اتحادیه های کارگری جدید  اما وابسته به دولت تشکیل شدند و در نوامبر 1984 اتحاد ملی اتحادیه های کارگری تأسیس شد که به دلیل وابستگی تحت کنترل دولت بودند و تبدیل به رقیبی جدی برای همبستگی و سایر گروه های مخالف شدند به طوریکه اعضای اتحاد ملی اتحادیه های کارگری حدود 5 میلیون نفر بود در حالیکه تعداد مخالفان زیرزمینی، اعضای فعال و حامیان آن  بیش از 24 هزار نفر نبود. 
با این وجود در اکتبر 1983، کمیته نوبل لخ والسا را برنده جایزه صلح نوبل آن سال اعلام کرد، او به علت فداکاری شخصی قابل ملاحظه برای دفاع از حقوق کارگران در تأسیس اتحادیه‌های ویژه خود و اراده پولادین برای حل مشکلات کشورش از طریق مذاکره و همکاری شایسته دریافت این جایزه شد. در بخشی از اعلامیه اعلام برنده صلح نوبل 1983 آمده بود: می‌خواهیم این جایزه نه تنها افتخاری باشد، بلکه ابراز قدردانی از شجاعت انتخاب مسیر صلح‌آمیز باشد .
ترس ممنوع الورود شدن به کشور و عدم امکان بازگشت به لهستان باعث شد که لخ والسا خود در مراسم اهدای جایزه نوبل شرکت نکند و همسرش به همراه پسر 13 ساله‌شان بوگدان در اسلو به جای او جایزه را گرفتند. در مراسم دریافت جایزه همسر لخ والسا خواهان پایان تحریم های غرب علیه لهستان شد، تحریم هایی که در واکنش به تشکیل حکومت نظامی و برخورد و بازداشت مخالفین از سوی غرب به ویژه آمریکا تصویب شده بود.
لخ والسا جایزه نقدی صلح نوبل به مبلغ 1.5 میلیون کرون سوئدی را به کنفرانس اسقفان لهستانی برای صندوقی برای ترویج کشاورزی خصوصی در لهستان اهدا کرد و از اعتبار دریافت این جایزه برای گسترش و تداوم مبارزات مسالمت آمیز خود استفاده کرد.
طی سال‌های بعد، ژنرال یاروزلسکی برخی تغییرات در سیستم سیاسی عملکرد دولت ایجاد کرد، در سال 1982 دادگاه ایالتی، در سال 1985، دادگاه قانون اساسی و در سال 1987 دفتر بازرس تأسیس شد .
با وجود ضعف همبستگی در اکتبر 1984 ربایش و قتل کشیش یرزی پوپیلوسکو توسط سه تن از افسران وزارت دفاع باعث موجی از خشم در میان مردم شد، کشیش جوانی که از همان نخستین روزهای تشکیل همبستگی با فعالان آن در ارتباط بود و نقشی پررنگ در توزیع کمک‌های بین‌المللی و حمایت از کارگران معترض داشت و در خطبه‌های آتشینش بارها به نقد تند و تیز از دولت پرداخته بود و شایعاتی مطرح بود که نویسنده خطبه‌های او، یکی از جوانان پرشور همبستگی به نام زبیگنیو بوژاک بود. 
در 19 اکتبر 1984،کشیش پوپیلوسکو به همراه راننده‌اش در بازگشت از یک موعظه در بیدگوشچ به ورشو، در جاده تورون، در نزدیکی شهر گورسک، توسط افسران گروه مستقل “D” از بخش چهارم وزارت دفاع ربوده شدند. آنها در لباس افسران اداره ترافیک وزارت راه، کشیش را مجبور به پیاده شدن از ماشین، سپس بازداشت او با ضرب و شتم و به صندوق عقب خودرو “اس بی” انداختند. راننده کشیش موفق شد از خودروی پرشتاب بیرون بپرد و فرار کند. اما ربایندگان بیشتر به سمت تورون رفتند. و او را تا سر حد مرگ کتک زدند و او را که احتمالاً نیمه جان بوده حوالی نیمه شب پشت سد رودخانه ویستولا از ارتفاع چند متری به داخل آب انداختند. اگرچه سه افسر عامل قتل او بازداشت و محاکمه و محکوم شدند اما تلاش مخالفین برای تعیین آمران این قتل‌ها به نتیجه نرسید.
در سه نوامبر 1984 تشییع جنازه باشکوهی از سوی مخالفین برگزار شد مخالفین جمعیت حاضرین در تشییع  را بین 600 هزار تا یک میلیون نفر اعلام کردند در حالی که منابع دولتی بین ده تا صدهزار نفر این جمعیت را تخمین زده بودند. در مراسم تشییع او بسیاری از رهبران مخالفین از جمله لخ والسا، یاچک کورون، آدام میچنیک، آندری شپکوفسکی حضور داشتند، مراسمی که باعث تقویت مجدد همبستگی در میان مردم لهستان شد.
پس از مرگ برژنف در سال 1982،  آندروپوف حدود یک سال و نیم رهبر اتحاد جماهیر شوروی شد و با مرگ او این وظیفه به چرننکو رسید، در 11 مارس 1985، با مرگ چرننکو، میخائیل گورباچوف از جوانان حزب با 54 سال سن رهبر اتحاد جماهیر شوروی شد (اختلاف سنی او با جوان‌ترین عضو دیگر کمیته مرکزی حزب حدود بیست سال بود) بحران اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی باعث شد که مقامات شوروی مجبور به پذیرش انجام اصلاحات شدند، اصلاحاتی که به پرسترویکا معروف شد و باعث سست شدن سیاست داخلی در لهستان شد علاوه بر اینکه با کاهش و قطع کمک‌های شوروی به کشورهای امپراتوری پیرامونی شوروی سبب تشدید مشکلات اقتصادی در این کشورها از جمله لهستان شد.
در جولای 1986، تیر 1365، 115 نفر از زندانیان شامل 41 محکوم به زندان و 74 نفر که در بازداشت موقت بودند مشمول عفو شدند و رسیدگی پرونده حدود 100 نفر دیگر متوقف شد، همچنین زنرال برای کاهش فشارهای بین‌المللی تن به برخی گشایش‌های سیاسی دیگر داد و برای اولین بار مشاوران او شروع به تدوین مفهوم اصلاح عمومی دولت کردند تا فضایی برای کثرت گرایی اجتماعی و سیاسی محدود، اصلاح بازار و ایجاد بخش خصوصی نمودند. 
در سپتامبر 1986  ساختار شورای موقت همبستگی توسط فعالین اتحادیه همبستگی تشکیل شد و در بیانیه تاسیس آن آمده بود “ما نمی‌خواهیم توطئه کنیم. ما باید روی یک مدل جدید فعالیت، باز و قانونی کار کنیم و به توافق برسیم”.
در 10 اکتبر 1986، لخ والسا از مقامات ایالات متحده درخواست کرد تا تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه لهستان پس از اعمال حکومت نظامی را لغو کنند. یک هفته بعد دو تن از مشاوران زنرال با سه تن ازز نمایندگان محافل کاتولیک، آندری سوویسیکی، یرژی توروویچ و آندری ویلوویسکی ملاقات و پیشنهاد پیوستن لخ والسا به شورای مشورتی ژنرال یاروزلسکی، رئیس شورای دولتی را ارائه دادند، پیشنهادی که از سوی مخالفین حکومت رد شد و دو ماه بعد در 6 دسامبر 1986، شورای مشورتی با حضور برخی اعضای منتقد و لیبرال‌تر حزب متحد کارگران لهستان، برخی فعالین کاتولیک غیروابسته به کلیسا و برخی اهالی فرهنگ تشکیل شد.
در میان اعضای شورای مشورتی برخی اعضای سابق همبستگی مثل یان کولاج، رهبر سابق اتحادیه کشاورزان انفرادی همبستگی هم حضور داشتند، یان کولاج در دوران حکومت نظامی زندانی شده بود و بعد از مرگ برژنف، دو هفته بعد از آزادی لخ والسا از زندان آزاد شد اما برخلاف لخ والسا در تلویزیون ظاهر شد و با اعتراف علیه خود به انتقاد از خود و گذشته خود پرداخت.
استانیسلاو زاوادا از دیگر رهبران سابق همبستگی بود که در این شورا حضور داشت، او قبل از کودتا در انتخابات با یک رای فاصله عضویت هیئت منطقه‌ای شهر خود را از دست داده بود اما پس از اعلام حکومت نظامی به عنوان رئیس کمیته اعتصاب ادارات در فولادسازی باقی ماند اما پس از مدتی از همبستگی جدا شده بود و در مصاحبه با تلویزیون لهستان خواستار پایان خون ریزی‌ها و اعتراضات شده بود. 
ولادیسلاو سیلانوویکی، از کهنه سربازهای جنگ جهانی دوم بود که پس از حوادث ژوئن 1976، ریاست یک گروه حامی معترضین رو داشت و سال‌ها سابقه مبارزه و فعالیت علیه حزب کارگران متحد لهستان در مقاطع مختلف تاریخی را داشت و به عنوان وکیل، مشاور اتحادیه همبستگی هم بود، او از معدود چهره‌های مستقل حاضر در این شورای مشورتی بود.
آندره سویسیکی فعال کاتولیکی بود که با سال‌ها سابقه مبارزه و مخالفت با دولت نیز عضو این شورای مشورتی شده بود، او از فعالان جنبش زنک و باشگاه روشنفکران کاتولیک بود و سال 1980 از سوی اسقف استفان ویسزینسکی در اعتصابات کشتی سازی گدانسک حضور داشت.
اما اقتصاد روبه‌زوال لهستان که زیر بار وام‌های خارجی کمر خم کرده بود، در نبود کمک‌های شوروی باعث شروع مجدد اعتصابات در لهستان از سال 1988 شد. اعتصاباتی که در نهایت منجر به پایان عمر جمهوری خلق لهستان شد.