بزرگنمایی:

رضا فضعلی (دکتری علوم سیاسی. مسائل ایران)
بر اساس اینکه عصر روز یک شنبه از طرف شورای نگهبان صلاحیت شش نفر از نامزدهای ریاست جمهوری اعلام شد، و بلافاصله رسانه ملی با اعلام برنامه‌هایی در جهت گرم کردن تنور انتخابات شروع به فعالیت کرد، نکاتی در موضوع مشارکت جهت یادآوری ضروری بنظر می‌رسد.
مشارکت سیاسی به معنای اقبال و توجه عمومی به حوزه سیاسی و سپردن امور به دست سیاست‌گذاران در سطوح خرد و کلان مورد اعتماد است. در این میان نقش رسانه‌های جمعی مانند صدا و سیمای جمهوری اسلامی در انتخابات ریاست جمهوری و مناظره‌های نامزدهای انتخاباتی در سال‌های گذشته تاثیر فراوانی در شکل و تعداد مشارکت کنندگان داشت، لیکن در انتخابات 1400 ریاست جمهوری و همچنین انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری در سال 1402 با وجود مناظره و بحث‌های انتخاباتی مانند گذشته نتوانست در مشارکت مردم پای صندوق‌های رای اثرگذار مهمی باشد. برای نمونه بنابر آمار در انتخابات دوره دهم بنابر نظرسنجی‌ها میزان مشارکت قبل از مناظرات 61 درصد بود و بعد از آن به 81 درصد افزایش یافت، و یا در دوره یازدهم از حدود 53 درصد به حدود 73 درصد افزایش داشت.
بر این اساس تاثیرگذاری رسانه، زمانی واقعیت پیدا می‌کند که اعتماد رسانه‌ای وجود داشته باشد، چنانچه غیر از این باشد افراد به پیام‌های رسانه‌ای نیز اعتماد نخواهند داشت. همین موضوع بر روند مشارکت در انتخابات‌ها با شاخص‌های صداقت، شفافیت، جذابیت، بی‌طرفی و حتی شکل سانسور بر مخاطب نیز تاثیرگذار است. سوال اصلی این است که مشارکت آیا وسیله رسیدن به هدفی مشخص برای فرد یا گروهی خاص، در جهت رسیدن به منابع قدرت و ثروت است که بدون شک فسادآور و در عین حال استبداد آفرین است، یا مفهوم مشارکت در واقع یادگیری و یاد دادن به شهروندان برای آگاهی از وظایف و مسئولیت‌های دوسویه در سطوح فردی و اجتماعی است؟
مشارکت از لحاظ لغوی به معنای شرکت دوجانبه و متقابل افراد برای انجام امری خاص می‌باشد. در عصری که هر لحظه شکل ارتباطات قوی‌تر جدیدتر و جذاب‌تر می‌شود، فضای رسانه مجازی و غیر مجازی بدون شک پررنگ‌تر از قبل، مورد استفاده و یا سوء استفاده قرار می‌گیرد. بدون شک با بررسی ابعاد موضوع علل عدم توفیق در مشارکت مردم را می‌توان واکاوی کرد. مشارکت در سه محور تثبیت و پایداری اصل نظام، توسعه نظام و همچنین شکلی از جامعه مدنی که با آرامش و امید به آینده بدون استرس برای همگان قابل فهم است را می‌توان تقسیم کرد. از نتایج اجتماعی و مدنی مشارکت: مشروعیت و مقبولیت در بین آحاد مردم، محدود کردن دولت و گردش قدرت، ایجاد احزاب قوی، انتخابات آزاد، تفکیک قوا، پاسخگویی مدیران، احترام به کرامت انسانی و مالکیت خصوصی، شفافیت عملکردها در داخل و خارج از مرزها و قانون مداری است.
مناظره در لغت به معنای مباحثه و بحث با یکدیگر درباره حقیقت و ماهیت چیزی یا با هم سوال و جواب کردن است. در حقیقت مکالمه و گفتگویی است که دو طرف با استدلال، برتری و فضیلت خویش را بر دیگری بنابر قواعدی معین به اثبات می‌رسانند. فرق مناظره و مجادله را فراموش نکنیم، که مجادله با خصومت، داد و بیداد، مشاجره و ستیزه جویی همراه است. از مفهوم آیات روایات و تفاسیر منابع دینی این گونه استنباط می‌شود که حتی الامکان از مجادله و مناظره باید پرهیز کرد مگر زمانی که برای اثبات حقانیت یا باطل بودن نظر مخالف، راهی به جز مناظره باقی نماند. لذا بنابر موازین دین اسلام در صورت نیاز به افزایش آگاهی با مناظره (جدال احسن) بر مبنای تکلیف الهی، جهت اثبات حق و حقیقت و در راستای رضای خداوند با رعایت اخلاق و کرامت انسانی باشد. اما آنچه به عنوان (جدال غیر احسن) نفی شده است، عبارت است از اثبات خود و نفی دیگران به هر وسیله‌ای بدون تعهد و مراعات اصول اخلاقی، با استفاده از سفسطه‌گری و مغالطه در جهت غلبه بر حریف به هر شکل و وسیله‌ای که باعث کتمان حقیقت و ایجاد کینه و دشمنی، با توهین، افترا و دروغ می‌شود. امر مناظره سالم بسیار قابل تحسین است بشرطی که از درون آن چالش‌ها با آمار و ارقام روشن شود، نه بر اساس جو سازی و منافع سیاسی و... شخصی و گروهی و حذف مخالفین.
یادآوری این نکته ضروری است که در هیچ مقطع زمانی در جهان، کشورها  در این حد به وابستگی متقابل دست نیافته بودند، وابستگی متقابل شرق و غرب باعث سخت‌‌تر شدن رقابت‌ها شده است. تا آنجا که بانک‌ها یا بنگاه‌های بزرگ انرژی، و یا شرکت‌هایی مانند مایکروسافت، فیسبوک، اذعان کردند که گاهی در بخشهایی از فناوری آنها، فقط سه ماه در مواردی خاص از رقبای دیگر جلوتر هستند. بنابر این، موضوع زمان و سرعت در تولید و پیشرفت به سطح رقابت چند روزه و چند ماهه رسیده است. تمام کشورهایی که در مقابل دیگر قدرت‌ها می‌توانند رقابتی عقلانی داشته باشند، بدون شک قدرت و توان فناوری و اقتصادی خود را نسبت به گذشته افزایش داده‌اند. به همین علت دیگر فرصتی برای آزمون و خطای عملکرد رئیس جمهور آینده نمی‌باشد.
بنابر آمار علی‌رغم بحران و آشوب در جهان مانند: سودان، غزه و اوکراین، اقتصاد جهانی در حال پیشرفت است. حتی ناامنی‌های منطقۀ  خلیج فارس، دریای سرخ و کانال سوئز باعث افزایش قیمت نفت نشد، زیرا عرضه نفت از تقاضا بالاتر است و در کنار این بحران‌های امنیتی و ژئوپلیتیکی، در بسیاری از کشورها رشد و توسعه اقتصادی آشکار است. امروزه در جهانی زندگی می‌کنیم که حکومت‌ها اجازه نمی‌دهند، رشد اقتصادی با بحران‌های جهانی تلاقی پیدا کند، لذا با همگرایی و سیاست‌ورزی عقلانی تا حد ممکن از کشمکش‌ها دوری می‌کنند. بر این مبنی هر فردی که بعنوان رئیس جمهور در انتخابات پیروز ‌شود، اگر برای خدا و رضای او در جهت منافع ملت می‌خواهد قدمی بردارد، بیشتر از آنکه بخواهد، در مناظرات تلویزیونی، دیگران را تخریب کند، در ابتدا بایستی طرح و برنامه خود را بدون آنکه گناه مشکلات امروز را به گردن مسائل و عملکردهای تاریخ گذشته دیگران قرار دهد، ارائه نماید. زیرا تمامی افراد تایید شده فعلی، در مقاطعی از زمان، در مسئولیتهای اجرایی و تصمیم‌گیری‌ها حضور داشته‌اند.
این روزها، برنامه‌هایی به نام مناظره را خواهیم دید، در آن زمان براحتی می‌توان مشاهده کرد که داوطلب ریاست جمهوری قصدش چیست! آیا برای تخریب دیگری آمده، یا برای سهم‌خواهی درآینده، و یا آمده که خود و برنامه‌هایش را به مردم معرفی کند. براستی آیا در چند قرن اخیرحکومت یا حاکمی (خوب یا بد_ مشروع یا غیر مشروع_ عقیدتی یا غیر آن) سراغ دارید که علنی اعلام کرده باشد، با آزادی و رفاه مردم مخالف است؟ بدون تردید راه شناخت افراد، عملکرد گذشته و حال آنان است نه وعده‌های احتمالی برای آینده.
آنچه که شاید از نظر نگارنده در اولویت است عبارت از تولید ثروت، رشد و توسعه پایدار در همه زمینه‌های علم، صنعت، اقتصاد، رفاه عمومی، امید به آینده و حفظ کرامت انسانی در جهت منافع کشور و آحاد مردم است. رشد و توسعه امری جمعی است، که بدون تعامل و یادگیری با خودی و غیر خودی، سعادت ملت‌ها به دست نمی‌آید. تعامل یعنی با دیگری گفتگو کردن، به هم گوش کردن، از یکدیگر آموختن. بر هم اثر گذاردن و از هم تاثیر پذیرفتن، با نگاهی مثبت است.
با بررسی علل پیشرفت برخی کشورها، مسلما اولویت در ابتدا تصمیم در جهت پیشرفت و تمرکز بر واقعیت‌ها، توانمندی‌های امروز برای آینده بوده است، آینده‌ای با تاریخی مشخص نه مبهم! چین کشوری که در دهه هفتاد میلادی با کمک روشنفکران تصمیم گرفت صنعتی شود لذا با کشورهایی که از نظر ایدئولوزیکی مخالف بودند سعی کرد که در تعامل باشد، بگونه‌ای که امروزه کشوری با فقر شدید به یک کشور ثروتمند تبدیل شد. کشورهای سنگاپور، برزیل، مکزیک، ژاپن، ویتنام، کره، عربستان، امارات با تصمیم بازیگران و مراجعه به نخبگان با توجه به فرصت‌ها و امکانات شروع به تولید ثروت کردند. حتی  با فرستادن متخصصین داخلی به دیگر کشورهای پیشرفته و یا دعوت از نخبگان دیگر کشورها بدنبال یادگیری و استفاده از تجربیات آنان بدون هیچ بغض و کینه‌ای شدند. ژاپنی که تجربه میلیونها کشته از بمب‌های آمریکایی را داشته و دارد، در حال حاضر در بسیاری از موارد حتی نظامی و امنیتی یکی از متحدین واقعی ایالات متحده است. کشور اقتدارگرای تک حزبی چین و معتقد به تاریخ کهن و سنت‌های گذشته خویش، در عین حالی که در بسیاری از موارد با غرب چالش دارد، صدها هزار دانشجوی خود را در امریکا مشغول به تحصیل دارد که اغلب آنها پس از پایان تحصیلات قصد بازگشت به کشورشان را دارند، و حتی در بسیاری موارد از مدیران غربی در چین استفاده می‌شود، در عین حال دهها موسسه علمی پژوهشی و صدها پروژه در آسیا و افریقا مشغول به فعالیت هستند، در واقع  برای کشورهای توسعه یافته رشد اقتصاد از سیاست اهمیت بیشتری دارد. روسیه با تمام قدرت نظامی و ثروت سرزمینی از درک جدید قدرت عصر حاضر عقب است.
در چنین کشورهایی حوزه‌های امنیتی، فرهنگی، سیاست خارجی، نظامی‌گری، در خدمت اقتصادشان بصورت تخصصی و شفاف با آمار واقعی برنامه‌ریزی و قرار گرفته شده است، بگونه‌ای که شاید در امور داخلی و خارجی بسیاری از مسائل به علت منافع ملی و امنیتی شفاف نباشد ولی در حوزه اقتصادی اگر شفافیت برای سرمایه‌گذار آشکار نباشد، چالش ریسک بالا می‌رود و سرمایه خواه ناخواه به طرف جای امن‌تری کوچ خواهد کرد، لذا ریسک‌زدایی با شفافیت مالی آغاز می‌شود. شرط اول توسعه علم و تخصص است و این جز با داشتن الگوی توسعه امکان‌پذیر نمی‌باشد، مگر در چارچوب‌های بین‌المللی در تعامل با دیگران قرار داشته باشیم.
نباید خودمان را خاص بدانیم، داشتن منابع طبیعی مزیت است ولی ملاک پیشرفته شدن نمی‌باشد. استفاده از متخصص بسیار مهم است ولی تفاوت بین متخصصی که بدنبال رضایت مدیران است، تا به چه چیزی علاقه دارند به آنها گفته شود، یا فردی که آنچه برای رشد و پیشرفت لازم و واجب هست، را بیان می‌کند و مدیر هم گوش شنوا را با وجود مخالفت دارا می‌باشد. براین اساس رئیس جمهور آینده با وجود دانش و قبول چالش‌ و تنش‌های ژئوپلتکی، فشارهای مالی، رکود اقتصادی، عدم تعامل جهان با کشور ایران به علل مختلف، تغییرات اقلیمی، دو یا چند قطبی شدن جامعه، بیکاری، فساد، مسکن، بهداشت، جوانی و پیری جمعیت و موارد فراوان دیگر، بایستی با برنامه وارد مناظره شود. زیرا عوامل موثر در انتخابات به دو شکل توسعه ساختاری و کلان شامل: دموکراسی، آزادی‌های فردی، برابری فرصت‌ها و رضایت از سیستم اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، ارتباطاتی، پاسخگویی مدیران و همچنین علل فردی مانند انگیزه انتخاب، عقلانیت، اثربخشی، جایگاه و طبقه اجتماعی، جنسیت و موارد بسیار دیگری می‌باشد. بنابر یک ضرب المثل “اگر می‌خواهی تند بروی، تنها برو ولی اگر می‌خواهی به افق‌های دوردست برسی، با هم و با دیگران حرکت کن”. بدون شک مدیر آینده کشور برای همه ملت است و باید اعتماد از دست رفته کسانی را که به آینده امیدی ندارند را در عمل به جامعه باز گرداند.