بزرگنمایی:

یکصدوهشتادمین جلسه دفتر سیاسی حزب اراده ملت ایران  چهارشنبه مصادف با 31 خرداد ماه 1402 با حضور اعضای دفتر سیاسی  و برخی از اعضای شورای مرکزی و سر حوزه های این حزب از طریق گوگل میت برگزار شد.
دستور کار این جلسه به موضوع بررسی انتخابات اخیر ریاست جمهوری ترکیه اختصاص داشت، از آنجا که همواره بررسی و مطالعه احزاب سیاسی و نظامهای حزبی کشورهای منطقه مورد توجه حزب اراده ملت میباشد لذا اهمیت پرداختن به این انتخابات با گذشت قریب به یک ماه از برگزاری آن مورد توجه دفتر سیاسی و اعضای ان بوده و به همین منظور از اقای دکتر پیمان عارف، کارشناس ارشد مسائل سیاسی و خاورمیانه و متخصص در امور ترکیه دعوت و ایشان به تحلیل وبررسی این انتخابات پرداختند. 
در ابتدای جلسه، آقای دکتر احمد حکیمی پور دبیر کل حزب، ضمن خوش آمد گویی به حاضران در جلسه و همچنین تشکر و سپاس ویژه از میهمان محترم برنامه آقای دکتر پیمان عارف، ضرورت بررسی ابعاد مختلف انتخابات ترکیه را مورد تاکید قرار دادند. پس از آن شمس افرازی زاده ریس دفتر سیاسی حزب اراده ملت ایران به طرح موضوع  با این مقدمه که  ترکیه مهم‌ترین همسایه‌ای است که روی تمام مناسبات ایران تأثیر مستقیم دارد به طوری  که از  سیاست، اقتصاد ومسائل اجتماعی و فرهنگی تا موضوع آب‌و‌هوا و محیط زیست ما هم به تحولات و عملکرد سیاسی این همسایه  گره خورده است. پس بدیهی است که این انتخابات و هرگونه تغییر و تحولی در ترکیه به شکل مستقیم روی مناسبات منطقه‌ای، سیاست خارجی و حتی رویکردهای نظامی و دفاعی ایران اثر خود را خواهد گذاشت.و اینکه قریب به 20 سال است که آقای اردوغان در بالاترین لایه های قدرت سیاسی ترکیه قرار دارد و یکی از مهمترین آفت های ماندن طولانی مدت در قدرت سیاسی، میل کردن به خوی استبدادی و اجتناب از رفتار و رویه های دموکراتیک است رویه ای که در بین مدیران ارشد نظام سیاسی ما وجود عینی دارد، لذا با انتخاب مجدد اردوغان بیم آن میرود که برخی از قوانین دستخوش تغییراتی گردد و اختیارات آن توسعه یافته وکماکان عرصه بر منتقدین و روزنامه نگاران و احزاب سیاسی تنگتر شود.   
    
با این مقدمه آقای دکتر پیمان عارف سخنران اصلی جلسه بحث خود را اینچنین آغاز کرد: 
در انتخابات ریاست جمهوری 2023 ترکیه که در 28 ماه می در این کشور برگزار شد، بیش از 64 میلیون نفر، از جمله رای دهندگان خارج از کشور، واجد شرایط رای دادن بودند و نزدیک به 89 درصد رای خود را به صندوق انداختند. امسال یکصدمین سال از تاسیس ترکیه به عنوان یک جمهوری - دولتی مدرن و سکولار که بر خاکستر امپراتوری عثمانی متولد شده است می گذرد، مردم ترکیه از سال 1950 انتخابات رقابتی انجام داده‌اند، علی‌رغم مداخلات نظامی گاه به گاه، مردم همواره ترجیحات سیاسی خود را در پای صندوق‌های رای بیان کرده‌اند و به صورت خستگی ناپذیر در پای صندوق های رای حاضر شده اند و احزاب مخالف نیز با تمام موانع، پایبندی خود را به صندوق رای به عنوان تنها راه تغییر حفظ نموده اند. بی شک رشد، توسعه و فراگیری احزاب در ترکیه به عنوان الگوی موفق منطقه قابل اهمیت است. مشارکت رای دهندگان در مقایسه با کشورهای دموکراتیک و کشورهای منطقه بسیار بالا بوده و علیرغم مشکلات سیاسی و اقتصادی و کاهش سطح دموکراسی، نرخ مشارکت در انتخابات کاهش نیافته است، به هر روی پیروزی مجدد اردوغان در انتخابات 2023 حاکی از خواست مردم ترکیه بر ادامه سیاست های فعلی علی رغم مشکلات اقتصادی و غالب بودن خواست ملی گرایی که اردوغان منادی آن است، می‌باشد.
در واقع  در این انتخابات، یکی از عمده ترین عواملی که منجر به شکست ائتلاف ملت به رهبری کمال قلیچدار اوغلو در مقابل ائتلاف جمهور به رهبری رجب طیب اردوغان میتوان برجسته کرد این است که اختلاف رویکرد و نگرش در میان شش حزب مخالف در این ائتلاف یکی از مهم‌ترین عوامل در بی اعتمادی مردم نسبت به فردای ییروزی قلیچدار اوغلو به عنوان نامزد ریاست جمهوری این ائتلاف بود. این ائتلاف ترکیب ناهمگنی از احزابی بود که نه به واسطه قرابت های سیاسی و فکری، بلکه تهنا عامل مشترک آنها مخالفت با اردوغان است. لذا پیش بینی می‌شد در فردای روز انتخابات در نوع مدیریت کشور میان این احزاب اختلاف نظرهای شدید ایجاد شود در نتیجه شرایط جامعه نه به سمت توسعه و پیشرفت بلکه به همان ترکیه قبل از اردوغان بازگردد. شاید  انتخاب اردوغان بیشتر از آنکه ریشه در علاقه‌ی مردم به وی داشته باشد، به دلیل عدم اعتماد به رقیب آن، یعنی قلیچ‌ دار اوغلو بوده است.
بعد از افزایش تورم و جهش قیمت دلار(یا همان کاهش ارزش لیر) محبوبیت اردوغان به حداقل رسید و نظرسنجی‌ها نیز در دور اول انتخابات ترکیه، حاکی از محبوبیت بالای قلیچ‌داراوغلو بود؛ اما در نهایت وی نتوانست اعتماد عمومی را آنگونه که باید جلب نماید و از طرفی کناره‌گیری سینان اوغان به نفع اردوغان، باخت قلیچ‌داراوغلو در دور دوم را قطعی کرد.
در واقع میتوان گفت که مردم ترکیه، تداوم وضع  ناگوارِ حال حاضر را به پا گذاشتن در مسیری مبهم که قلیچ‌داراوغلو و ائتلاف ناهمگون حول محور ایشان ترسیم می‌کرد را ترجیح داده اند.
به روایت آمارها و اسناد، ترکیه در دو سال اخیر تحت تاثیر سیاست‌های اقتصادی اردوغان با تورم‌ افسارگسیخته و جهش‌های ارزی مواجه بود و مردم به لحاظ اقتصادی شرایط سختی را تجربه کرده اند. اردوغان در دوسال اخیر به جنگ با قواعد اقتصادی رفت و نرخ بهره را به شکلی دستوری سرکوب و آن‌را بدون توجه به متغیرهای بنیادیِ اقتصاد، در سطوح بسیار پایینی نگه‌ داشت. همین امر، تقاضا برای کالاها و دارایی‌ها و درنتیجه جهش‌های ارزی و درنهایت تورم‌های بالا را رقم زد.
دکتر پیمان عارف انتخابات 2023  ترکیه را بسیار مهم و هایز اهمیت دانستند وضمن ارایه تحلیل از وضعیت داخلی ترکیه، به  پیامدهای مثبت و منفی این انتخابات بر مناسبات منطقه ای و بین المللی خصوصا تاثیر آن بر روابط ایران پرداختند.
راه برد سیاست خارجی
در راهبرد سیاست خارجی به طور ویژه گفتمان کمالیزم که حزب جمهوری خلق در واقع به لحاظ تشکیلاتی آنرا نمایندگی میکند رو به غرب دارد و پشت به خاورمیانه در واقع به سفارش و نصیحت کمال آتاتورک که تاکید داشت در مسایل اعراب دخالت نکنید را جامه عمل پوشید. در حزب جمهوری خلق مداخله موثری در حوزه خاورمیانه را شاهد نخواهیم بود ترکیه ای را داریم که رو به غرب و پشت به خاورمیانه خواهد بود. این دقیقاً در نقطه مقابل ترکیه عصر اردوغان خواهد بود. ترکیه‌ای که رو به خاورمیانه و قفقاز و پشت به اروپا خواهد داشت.
سیاست رو به شرق، رو به قفقاز  و پشت به اروپا دست کم از رفراندوم 2010 به این سو برای بهره‌گیری از بهار عربی برای بسط عمق استراتژیک جمهوری  ترکیه در جهان عرب و بازگرداندن مرزها های ترکیه به مرزهای عثمانی گفته‌هایی از این جنس که در مسجد اموی دمشق نماز جمعه به پا خواهیم کرد و حمایت از جریان‌های اسلامگرا در سوریه القاعده سوریه که خودش را در قالب جبهه النصره که بعدها نام خودش را جبهه التحریر الشام تغییر داد و این وضعیتی که در سوریه شاهد بودیم و سه عملیاتی که اردوغان در سوریه انجام داد یعنی در 2016 سپر فرات، سال 2018 شاخه زیتون، 2019 چشمه صلح را شاهد بودیم. در مقطع بعد از داوود اوغلو گفتمان نو عثمانی گرا جای خودش را به گفتمان نو توران گرا تغییر میدهد به ویژه در سه سال اخیر. یعنی از سال 2019 به این طرف با حضور هرچه بیشتر و افزایش نقش رئیس جمهور در سایه،  آقای دولت باغچلی تعبیر یا صفتی است که رسانه‌های منتقد به آقای دولت باغچلی می‌دهند و از ایشان تحت عنوان رئیس جمهور در سایه یاد می‌کنند و چرا که اردوغان کم و بیش از 2018 به این سو که رسما موتلف حزب حرکت ملی گرا شد تمام تزهای آقای دولت باغچلی را اجرا کرد. از 2018 و 2019 به این سو هم که مسئله سوریه و داعش تمام می‌شود و تب سوریه فروکش می‌کند و مسائل خاورمیانه کاهش پیدا می‌کند، شاهد رشد و نضج گیری گفتمان نو توران گرایانه آقای اردوغان هستیم. در حوزه قفقاز، مداخله در دالان فرا خزر، مداخله آشکار در قفقاز جنوبی در دو سال اخیر تا 2023، تمرکز ویژه بر پروژه کشورهای ترک، پروژه دالان فراخزر، کریدور میانی از قزاقستان به ترکمنستان، نشست سه جانبه در عشق آباد همراه با آقای علی‌اف، نشست کشورهای ترک در قزاقستان در اکتبر سال گذشته به سمت آرمانی که در ادبیات سیاسی ترکیه از آن بنام آرمان توران مطرح میشود. ولی در گفتمان کمالیزم تمرکزی بر توران نیست و در واقع توران گرایی از دال های گفتمانی کمالیزم محسوب نمیشود. در واقع در گفتمان کمالیستی نه توران بلکه دولت ملت متحقق و شکل یافته جمهوری ترکیه منشا ناسیونالیسم ترکیه است.
به همین خاطر تا دهه 1950 تا دوره تک حزبی و حزب جمهوری خلق هنوز شاهد شکل‌گیری ملی‌گرایی محافظه‌کارانه دست راستی نیستیم. ملی گرایی محافظه‌کارانه نه با عدنان مندرس یا حزب دموکرات بلکه بعد از کودتای 1960 توسط سرهنگ قبرسی تبار ارتش ترکیه که بیانیه کودتای 1960را می‌خواند آقای آلپ ارسلان ترکش بنیانگذار حزبی که در واقع الان به نام حزب حرکت ملی انرا می‌شناسیم در واقع واکنشی است نسبت به تجددخواهی کمالیستی. آلپ ارسلان تورکس در واقع با خواندن بیانیه ارتش در رادیو اسمش بر سر زبانها افتاد. در واقع حزبی که آلپ ارسلان ترکش تاسیس می‌کند حزبیست تحت عنوان مردم جمهوریخواه روستایی. در واقع روستا را در مقابل شهر که مظهر تجدد و به نوعی مدرنیته است قرار میدهد. در واقع بازگشت به اصالت ترکی را در روستاها می‌دید نه در شهر که دچار به اصطلاح سنت زدگی و دچار مدرنیسم شده است و به این شکل ملی‌گرایی محافظه‌کارانه در ترکیه در قالب احزاب ظهور میکند و به این صورت آرمانگرایی و تورانگرایی بر هم منطبق می‌شود و البته سنتز ترک اسلام رو از زمان نهاد آتسیز داریم و سنتز ترک اسلام به لحاظ راهبردی خودش را در سنتز توران اسلامی تعریف می‌کند.
بازخوانی این تاریخچه برای این است که ما به نکته مهمی در سیاست خارجی ترکیه برسیم که به طور ویژه یک  سنت کمالیسیتی با نگاه به اروپا و غرب و پشت به خاورمیانه و با حداقل مداخله در خاورمیانه و قفقاز و حداقل مداخله در آسیای مرکزی و شمال آفریقا است. و یک سنت ملی گرای محافظه کارانه و عثمانی گرا خودش را به نوعی مدعی خاورمیانه می‌داند و به نوعی حتی مدعی اسلام و به نوعی رهبریت دنیای ترک را برای خودش قائل است و مجمع کشورهای ترک را تشکیل داده است از زمان تورگوت اوزال 1992 و خودش را محور کشورهای ترک و قفقاز می‌داند و در واقع از دوره اتحاد و ترقی این جایگاه را برای خودش قائل است حتی تقابل با نیروهای روس و فرانسویها در لیبی و ...
در واقع در نگاه کمالیستی تمرکز بر خاورمیانه را نداریم و این به لحاظ استراتژیک فضایی را در اختیار ایران قرار خواهد داد. در سوریه، در عراق، در قفقاز، دست ایران باز خواهد بود و در اینجا می‌بینیم حمایت‌های آقای علی‌ا‌ف در انتخابات ریاست جمهوری از آقای رجب طیب اردوغان تعداد زیادی از روزنامه‌نگاران طرفدار آقای اردوغان را به  نوعی به ترکیه اعزام می‌کند تا بتوانند کمپین انتخاباتی اردوغان را تقویت کنند و  نکته‌ای که در اینجا وجود دارد گره خوردگی مسئله قفقاز با آقای اردوغان است.حتی آقای قلیچدار اوغلو وقتی ویدیوهای تبلیغاتی خودش تحت عنوان” به تو قول می‌دهم” هر شب منتشر می‌کرد جز معدود دفعاتی است که در حوزه سیاست خارجی سخن گفت. اوغلو  راه ابریشم را مطرح کرد و در این پروژه راه ابریشم که کمربند راه چین قدیم  محسوب می‌شود بحث کریدور زنگزور و رفتن از باکو و دور زدن ایران مطرح نیست، بلکه راه تاریخی ابریشم از ایران و نهایتاً چنانچه آقای قلیچدار اوغلو به ریاست جمهوری می‌رسید دست ایران در منطقه بازتر بود. چون آقای قلیچدار اوغلو در کنگره سالانه حزبش صراحتاً وعده داده است هم در 2018 و هم در 2020 در سخنرانی خودش در دوره کرونا اعلام کرد که اگر ما به قدرت برسیم پروژه مشابه پروژه اتحادیه اروپا و دست کم سازمان امنیت و همکاری اروپا، به تاسیس سازمان امنیت و همکاری خاورمیانه با حضور ایران، عراق، سوریه و ترکیه خواهیم پرداخت و نامی از حوزه کشورهای به اصطلاح توران مطرح نمیکند؛ لذا به نظر می‌رسد در حوزه خاورمیانه، نگاه سیاست خارجی قلیچدار اوغلو برای ایران و کشورهای منطقه بهتر بود و مزاحمتی برای آنها به وجود نمی آورد.
در راهبرد سیاست خارجی به ویژه گفتمان کمالیزم که حزب جمهوری خلق به لحاظ تشکیلاتی آنرا نمایندگی میکند، رو به غرب  و پشت به خاور میانه دارد، در واقع به نصیحت کمال آتاتورک جامه عمل پوشید. بنابر این در حزب جمهوری خلق و شخص قلیچدار اوغلو مداخله موثر در حوزه خاور میانه و عدم تزاحم برای سایر کشورهای منطقه نسبت به سیاستهای اردوغان و جریان سیاسی حامی او بیشتر خواهد بود

در پایان جلسه اعضای حاضر  به طرح سوالات خود در خصوص انتخابات  ریاست جمهوری ترکیه پرداختند. و پیمان عارف در محدوده زمان تعیین شده برای جلسه، به سوالات پاسخ گفتند و مجددا تاکید کردند در سیاست نمیشود به قطعیت رای داد که پیروزی کدام ائتلاف منافع ملی ما را تهدید و یا تضمین میکرد، بی شک منتخب مردم ترکیه باید حافظ و حامی منافع مردم ترکیه باشد البته این حفظ منافع نباید مناسبات منطقه ای و بین المللی و حسن همجواری را مورد خدشه قرار دهد.