بزرگنمایی:

حامد نامجو
هنری کیسینجر در 100 سالگی درگذشت. این دانشمند علوم سیاسی آمریکایی، به عنوان مشاور امور امنیت ملی و به عنوان وزیر امور خارجه، تأثیر عمده ای در شکل دادن به سیاست خارجی آمریکا از سال 1969 تا 1976 و در زمان روسای جمهور، ریچارد نیکسون و جرالد فورد داشت.
وی در 27 مه‌ی 1923 در آلمان به دنیا آمد. خانواده کیسینجر در سال 1938 برای فرار از آزار و اذیت نازی ها به ایالات متحده مهاجرت کردند. او در سال 1943 تابعیت خود را دریافت کرد.
در سال 1973 او به طور مشترک جایزه صلح نوبل را با لو دوک تو از ویتنام شمالی به دلیل تلاش آنها برای مذاکره و حل و فصل صلح آمیز جنگ ویتنام دریافت کرد.
در ارتش ایالات متحده در طول جنگ جهانی دوم و در دولت نظامی ایالات متحده پس از جنگ با آلمان خدمت کرد. پس از ترک خدمت، وارد دانشگاه هاروارد شد و از آنجا در سال1959 با مدرک دکتری فارغ التحصیل شد. همان سال به عنوان استاد به دانشکده پیوست و نیز از سال 1959 تا 1969 مدیر برنامه مطالعات دفاعی شد.
او همچنین به عنوان مشاور در امور امنیتی در آژانس های مختلف ایالات متحده از سال 1955 تا 1968 خدمت کرد. سلاح های هسته ای و سیاست خارجی کیسینجر (1957) او را به عنوان یک مرجع در سیاست استراتژیک ایالات متحده معرفی کرد. او با سیاست جان فاستر دالس وزیر امور خارجه در برنامه ریزی یک «تقابل بزرگ هسته ای» در برابر حمله شوروی مخالفت کرد و در عوض پیشنهاد «پاسخ انعطاف پذیر» ترکیبی از سلاح های هسته ای تاکتیکی و نیروهای متعارف و همچنین توسعه فناوری تسلیحات مطابق با الزامات استراتژیک داد و در مورد “شکاف موشکی” بین اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده هشدار داد.
شهرت کیسینجر به عنوان یک دانشمند علوم سیاسی منجر به نقش وی به عنوان مشاور فرماندار نیویورک و نامزد جمهوری خواه ریاست جمهوری نلسون راکفلر شد. در دسامبر 1968 کیسینجر توسط نیکسون به عنوان دستیار در امور امنیت ملی منصوب شد. او در نهایت به عنوان رئیس شورای امنیت ملی (1969-1975) و به عنوان وزیر امور خارجه (سپتامبر 1973 - 20 ژانویه 1977) خدمت کرد.
کیسینجر خیلی زود به عنوان یک شخصیت با نفوذ در دولت نیکسون ظاهر شد. دستاوردهای دیپلماتیک اصلی کیسینجر شامل ارتباط با چین، مساله بسیار مهم آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی، سرنوشت جنگ ویتنام و سیاست های خاورمیانه ای آمریکا بود. او سیاست روابط گرم تر ایالات متحده با اتحاد جماهیر شوروی را توسعه داد، تنش زدایی، که منجر به گفتگوهای محدود کردن تسلیحات استراتژیک (SALT) در سال 1969 شد. قرارداد تسلیحاتی با اتحاد جماهیر شوروی (امضا شده در سال 1972) و ایجاد روابط نزدیکی بین ایالات متحده و جمهوری خلق چین (1972)، اولین تماس رسمی ایالات متحده با آن کشور از زمان روی کار آمدن کمونیست های چینی بود.
اگرچه کیسینجر در ابتدا از یک سیاست تندرو در ویتنام حمایت کرد و به مهندسی بمباران کامبوج توسط ایالات متحده (1969-1970) کمک کرد، اما بعداً کیسینجر نقش عمده‌ای در سیاستهای مرتبط با ویتنام نیکسون و همچنین پایان جنگ آمریکا و ویتنام ایفا کرد . برای نقش پررنگ وی در روند صلح با ویتنام، کیسینجر جایزه نوبل صلح 1973 را با لو دوک تو (که این افتخار را رد کرد) به اشتراک گذاشت.
کیسینجر پس از ترک دولت، شرکت مشاور ژئوپلیتیک کیسینجر و همکاران را تأسیس کرد. او به عنوان یک دیپلمات حاذق و با تجربه شناخته می شد و  همچنین وی نویسنده کتاب‌های معروف در زمینه سیاست خارجی بود. او همواره به تحلیل و پژوهش درباره روابط بین ‌الملل مشغول بود. وی سرانجام در 29 نوامبر 2023، در سن 100 سالگی در خانه خود در کنت، کنتیکت درگذشت.
کسینجر در دفتر خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی
هاشمی رفسنجانی در خاطرات روز بیست و سوم آذر ماه از دو دیدار مهم در مورد رفع حصر آیت ‌الله منتظری و دیدار نمایندگان با رهبری نوشته ‌است. در خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی در بیست و سوم آذر ماه سال 1379 آمده است؛
آقایان [امیر] تهرانی، [معاون پارلمانی وزارت اطلاعات] و آقای نوروزی، مدیرکل اطلاعات قم، آمدند. گزارشی در مورد وضع امنیتی قم و ضرورت مهار شرارت اشرار دادند. در خصوص بیت آیت‌الله منتظری‌ گفتند، بحث بر سر نحوه رفع حصر از ایشان، در شورای عالی امنیت ملی ادامه دارد و آقای سعید منتظری، به جرم توزیع شبنامه هشتاد صفحه ‌ای و ارتباط با ضد انقلاب در خارج و دادن پول به افرادی مثل آقایان [عمادالدین] باقی، [عزت‌الله] سحابی و [احمد] زیدآبادی و ... در بازداشت است.
آقای علیرضا نوری، [نماینده تهران]، برادر آقای عبدالله نوری، [وزیر سابق کشور] آمد. گفت، در انتخابات نظام پزشکی در تهران، اول شده و می‌خواهد، نامزد ریاست [سازمان] نظام پزشکی کشور شود. درخواست داشت که تجدید نظر محکومیت برادرش و مرخصی هفتگی او پیگیری شود.
عصر، هیئت‌رئیسه [فراکسیون] جناح دوم‌ خردادی مجلس‌ آمدند؛ آقایان [سیدعلی‌اکبر] محتشمی، [محسن] صفایی [فراهانی]، بهزاد نبوی، [ابوالقاسم] سرحدی‌زاده، علی [هاشمی] اخوی‌زاده، [علی‌اصغر] رحمانی‌خلیلی، [علی] شکوری‌راد و [محمدرضا] خباز گفتند، هیچ یک از مجالس انقلاب، مثل مجلس ششم، دچار انتقاد و حمله و فشار نیست.
از فشارهای قوه قضائیه و صداوسیما و جریان راست و شورای نگهبان، گله شدید داشتند و از من درخواست کمک، برای رفع مشکلات مجلس و نیز حل مشکل تفسیر اخیر با شورای نگهبان در مجمع‌ تشخیص‌ مصلحت شدند.
آقای رحمانی ‌خلیلی، [نماینده بهشهر] ‌گفت، همه می‌دانند که اگر شما بخواهید، می‌توانید و برای تأیید حرف خود نقل‌ کرد که [هنری] کیسینجر، [استراتژیست آمریکایی] گفته است، در صد سال اخیر، شخصیتی قوی ‌تر از آقای هاشمی‌ رفسنجانی در ایران و خاورمیانه دیده نشده و او دولت آمریکا را در مسئله مک‌فارلین، دست‌ انداخته است. گفتم، این وضع مجلس، انعکاس وضع خاص جامعه و اختلافات است و شما که مجلس و دولت را در اختیار دارید، نباید به اختلافات و نزاع‌ ها دامن بزنید و باید طرفدار آرامش باشید که بتوانید بهتر کار کنید و در مجمع هم با نظر کارشناسی و مصالح و بدون تعصبات جناحی عمل می‌کنیم.
غلامعلی خوشرو نماینده پیشین جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خاطره خود از دیدار با هنری کیسینجر، دیپلمات و وزیر خارجه پیشین آمریکا را اینطور بازگو کرد:
برای من همیشه ایران مهم بود
یان الیاسون، قائم مقام دبیرکل سازمان ملل متحد، در ملاقاتی با اینجانب که در آن زمان نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل بودم گفت که آقای هنری کیسینجر در حاشیه جلسه ای رسمی به طور خصوصی اظهار تمایل کرد که با شما دیداری داشته باشد. آیا شما موافقید ایشان را ملاقات کنید؟
من بلافاصله پاسخ مثبت دادم و ایشان پس از هماهنگی، برای روز سه شنبه مورخ 15/2/1394 در دفتر ایشان در خیابان پارک نیویورک ملاقاتی را تنظیم کرد.
در ابتدای این دیدار آقای کیسینجر خطاب به من گفت: “برای من ایران همیشه مهم بوده است. احترام من به ایران بر اساس ایدئولوژی یا نظام سیاسی حاکم بر ایران نبوده و نیست، بلکه ریشه در عمق استراتژیک ایران دارد. ایران حایز اهمیت ژئوپولیتیک و دارای تمدن غنی و فرهنگ انسانی عمیق است. خوب است از ابتدا بین روابط شخصی و مصالح ملی تفکیک  ایجاد کنیم. ما با شاه و رژیم گذشته رابطه شخصی ویژه ای نداشتیم (نه اینکه روابط شخصی ما بد باشد) بلکه ایران را به عنوان عامل اصلی ثبات در منطقه می‌ دیدیم. آمریکا در آن شرایط تاریخی و سیاسی با ایران منافع مشترک بسیاری داشت. ملاحظات راهبردی امریکا و جغرافیای سیاسی ایران بود که منافع دو کشور را به هم نزدیک می‌کرد.”
او سپس ادامه داد: “در این شرایط که به توافق هسته ای نزدیک می شویم برای من دو نکته مهم است، اول اینکه تکلیف توافق هسته‌ای چه می‌شود؟ دوم اینکه جایگاه راهبردی ایران پس از این توافق چگونه خواهد بود؟”
لازم به یادآوری است که ایشان با توافق هسته ای موافق نبود چرا که آن را باعث تقویت راهبردی ایران می دانست که در نتیجه آن نقش منطقه ای ایران بلامنازع و یگانه می‌ شد. شرح گفتگو در این دو مورد را به فرصتی دیگر موکول می‌کنم.
من فرصت را غنیمت شمرده و موضوع انقلاب اسلامی در ایران را پیش کشیدم و از او پرسیدم: “شما به عنوان یک استراتژیست از چه زمانی متوجه شدید که تحولات انقلابی در ایران آغاز شده و رژیم گذشته دیگر قابل دوام نیست؟”
او در پاسخ به این پرسش من گفت: “من باید اقرار کنم که ما اصلا نفهمیدیم چه تحولاتی در ایران در حال شکل گیری است، اگر ما شاه را درست حمایت می‌کردیم، وضعیت غیر از این می ‌شد و ایران اکنون یکی از کشورهای پیشرفته و مهم آسیا بود.”
گفتم: “از شاه حمایت بیشتر می‌کردید؟! یعنی تعداد بیشتری از مردم را می‌کشتید؟”
گفت: “نه منظورم این است که نباید اجازه می‌دادیم که رژیم شاه به نقطه برگشت ناپذیری برسد.”
 پرسیدم: “چه زمانی متوجه شدید که رژیم شاه به نقطه بازگشت ناپذیر رسیده است؟”
با حسرت و تاثیر سر خود را تکان داد و گفت: “بسیار دیر. من باید یک اقرار دیگر هم بکنم، من اصلا شناختی از آیت الله خمینی (ره) تا زمانی که یک باره در فضای رسانه‌ ای جهان مطرح شد، نداشتم. ما اصلا تصور نمی‌کردیم که خطری از جانب جریان های اسلامی و به ویژه «روحانیون» بر ضد شاه وجود دارد. من هیچ گزارش اطلاعاتی و امنیتی مهمی در مورد آیت الله خمینی دریافت نکرده بودم. البته من در چند سال منتهی به انقلاب دیگر وزیر امور خارجه نبودم، ولی گزارش های مهم و راهبردی را مرتبا دریافت می‌کردم.”
کسینجر به شوخی و تاسف گفت: “سال 1977 چیس بانک (Chase Bank) از من پرسید برای سرمایه گذاری در خاورمیانه کجا مناسب است، من گفتم، ایران امن‌ترین و با ثبات ترین منطقه خاورمیانه است. در اثر این مشورت غلط، من باعث خسارت به این بانک شدم.”
من در پاسخ به او گفتم: “آمریکا در آن سال ها فقط نگران نفوذ شوروی و نیرو های چپ در ایران بود و همین باعث شد تبلیغات شاه را که می‌گفت هیچ کس به غیر از کمونیست‌ها با او مخالف نیست باور کند، وی حتی منکر وجود نیرو های مذهبی در زندان بود در حالی که هزاران دانشجو و روحانی مسلمان در این سالها در زندان و تبعید بودند.”
کسینجر در پاسخ گفت: “مخالفت ما با شوروی به نفع استقلال ایران و نیز در راستای منافع آمریکا بود، یعنی ما هر دو از آن بهره می‌بردیم. برای آن کار که شما باید قدردان ما باشید.”
گفتم: “مشکل شما این بود که درک درستی از جامعه ایران نداشتید و شاه هم با سیاست‌های ضد دینی خود عامل وابسته به آمریکا تلقی می‌شد. شما فقط با دربار، ارتش، نفت و پروژه ‌های بزرگ در تماس بودید، از مردم خبر نداشتید. متاسفانه این روند بی خبری پس از انقلاب با سوءظن و تهدید و خشونت هم همراه شد.”
او گفت: “من سیاستی دارم که می‌گویم «هر وقت در شرایطی قرار داری که نمی‌دانی چه می‌کنی، دوستت را حمایت کن». البته بهتر است بدانی چه می‌کنی، ولی اگر نمی‌ دانی چه خبر است بهتر است دوستت را حمایت کنی.”
او از من پرسید: “شما در آن سال ها مشخصا چه می‌کردی و کجا بودی؟”
پاسخ دادم: “در آن زمان من یکی از دانشجویان مسلمان دانشگاه تهران بودم که مشخصا به سست کردن پایه‌های رژیم مشغول بودم.”
هنری کیسینجر دلیل ضمنی دیگری برای مخالفت با توافق هسته ای داشت و می گفت ایران دارای فرهنگی دیر پاست که آزمون های ‌سخت تاریخی را پشت سر گذاشته و بنابراین آمریکا را که کشوری نوظهور و کم تجربه است در عمل دور خواهد زد.
من پاسخ این بخش از سخنان وی را چند هفته بعد در جلسه تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت دادم. سخنرانی به دقت تدوین شده ای برای این جلسه تاریخی در تهران تهیه شد و برای ارائه ارسال شد. من به عنوان نماینده دائم یک بند در پایان این متن اضافه کردم و پس از تایید تهران آن را خواندم.
در آن بند گفتم : “برخی نخبگان و تحلیلگران تردید دارند که آیا ایران در عمل به اجرای برجام به تعهدات خود پایبند خواهد بود یا خیر؟ گفتم اینکه ایران در طول تاریخ دیرپا و پر فراز و نشیب خود از آزمون های سخت و دردناک سربلند بیرون آمده و در برابر طوفان های سهمناک خم شده، ولی فرو نپاشیده نه به دلیل فریبکاری و پیمان شکنی است، بلکه به دلیل درست کرداری و خردورزی و وفای به عهد است. سپس با اشاره به نماینده دائم آمریکا گفتم در این جلسه مهم از تک تک اعضای دائم شورای امنیت می خواهم که آنها هم به پیمان خود استوار باشند و در عمل از این دیپلماسی موفق پاسداری کنند.”
متاسفانه چندی نگذشت که دولت میزبان که خود مدعی بزرگ دیپلماسی است به صورت یک جانبه و غیر قانونی پیمان شکنی کرد و از تعهد به تهدید روی آورد.