محمد حسین واحدی
رژیم حاکم بر سوریه دستاوردهایی داشته است، اما این دستاوردها تأثیرات پیچیده‌ای بر اوضاع کشور گذاشته‌اند. اخیراً، پس از سقوط دولت بشار اسد، شادی اولیه مردم سوریه به ناامیدی و غم تبدیل شده است. مردم سوریه تصور می‌کردند که با سقوط دولت اسد، به آزادی دست یافته و می‌توانند سرنوشت خود را تعیین کنند. اما این امیدواری، بیشتر یک سراب بود تا یک واقعیت عینی. چراکه بسیاری از گروه‌های فعال، از جمله HTS (تحریر الشام)، به شدت به تأمین منابع خارجی وابسته بودند.
امروزه سوریه دیگر به‌عنوان یک واحد جغرافیایی مستقل یا دولت-ملت شناخته نمی‌شود. این کشور عملاً به دست قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای افتاده و به عرصه‌ای برای رقابت و نفوذ آنان تبدیل شده است. ترکیه با حمایت از نیروهای هم‌پیمان خود، به دنبال تحقق ایده‌های پان‌ترکیسم و عثمانی‌گرایی است. از سوی دیگر، اسرائیل در تلاش است تا با تصرف بیشتر اراضی سوریه و ایجاد منطقه حائل در جولان اشغالی، انتقال تسلیحات به حزب‌الله لبنان را متوقف کند.
روسیه نیز که از جمله بازندگان این تحولات محسوب می‌شود، تلاش می‌کند نفوذ خود را در مناطقی نظیر بندر طرطوس حفظ کند؛ زیرا حفظ این نفوذ برای تثبیت قدرت روسیه در آفریقا اهمیت دارد. با این حال، جنگ‌های جاری مانعی برای تحقق کامل این اهداف روسیه است. برخی تحلیلگران بر این باورند که روسیه عمداً سوریه را در وضعیتی بحرانی رها کرده است.
آمریکا نیز در این صحنه تلاش می‌کند مانع حمله ترکیه به کردهای سوریه شود و از سوی دیگر، کمک‌های نظامی قابل‌توجهی به یونان و قبرس ارائه کرده است. این تحولات ممکن است زمینه‌ساز جنگی میان قدرت‌های جهانی در سوریه شود.
منطقه مرکزی سوریه اکنون میزبان بیش از 800 پایگاه نظامی از انواع مختلف است که این موضوع، آن را از نظر امنیتی و اطلاعاتی به‌شدت آسیب‌پذیر کرده است. یکی از دلایل مداخلات گسترده خارجی در سوریه، مقابله با ایران و گروه‌های مقاومت بوده است.
اخیراً گزارش‌هایی از تظاهرات نیروهای شیعه در بندر طرطوس و لاذقیه منتشر شده است که در جریان آن، چند نیروی نظامی تحریر الشام کشته شده‌اند. این امر نشان می‌دهد که تحریر الشام نتوانسته با همه گروه‌ها به تفاهم برسد.
اسرائیل نیز با تسلط بر مناطق مختلف سوریه، این کشور را فلج کرده و توانایی آن را در دفاع از منافع خود تضعیف نموده است. اوضاع سوریه اکنون به‌گونه‌ای است که می‌توان تاریخ این کشور را به پیش و پس از سقوط بشار اسد تقسیم کرد.
علاوه بر این، اسرائیل برای دستیابی به منابع آب در سوریه تلاش می‌کند؛ چراکه جنگ‌های آینده ممکن است بر سر منابع آبی باشد. در همین حال، ترکیه نیز در صدد جلوگیری از ایجاد یک منطقه قدرت مرکزی توسط تحریر الشام است.
یکی از گزارش‌های اخیر که توجه بسیاری را جلب کرده، ادعای یک محقق سوئیسی است که اسرائیل آزمایشی هسته‌ای کوچک در خاک سوریه انجام داده است. گفته می‌شود تشعشعات این آزمایش حتی به قبرس و یونان نیز رسیده است. اسرائیلی که خود از هسته‌ای شدن ایران جلوگیری می‌کند، حالا چنین آزمایش‌هایی را در سوریه انجام می‌دهد، اما صدای اعتراضی از سوی HTS در این باره شنیده نشد. در عوض، این گروه ایران را به مداخله در امور سوریه متهم کرده و خواستار پرداخت غرامت از سوی این کشور شده است.
http://eradehmellat.ir/fa/News/5939/“بحران-سوریه؛-از-رقابت-قدرت‌های-جهانی-تا-سراب-آزادی”