ارائه دهنده: دکتر افشین فرهانچی* 
* دبیرکل حزب اراده ملت ایران و رییس ستاد مرکزی تشکل‌ها و نهادهای مدنی دکتر مسعود پزشکیان

پیش از انتخابات سال 1400 حزب اراده ملت ایران، از طریق رابطین خویش بحث کاندیداتوری دکتر پزشکیان را برای انتخابات ریاست جمهوری مطرح نمود. شوربختانه ایشان در انتخابات سال 1400 تائید صلاحیت نشد و این فرایند عقیم ماند. در سال 1403 و بدنبال حادثه رخ داده برای هلیکوپتر آقای رئیسی و درگذشت ایشان، مجددا بحث انتخابات ریاست جمهوری مطرح گردید و حزب اراده ملت ایران اینبار با جدیت بیشتری این بحث را مطرح نمود. خوش‌بختانه اینبار صلاحیت ایشان تائید گردید و حزب توانست طرح پیشنهادی خود برای ستاد انتخاباتی را مطرح و نهایتا به تصویب ایشان و مسئولین ستادشان برساند و در ادامه نیز مسئولیت ستاد تشکل‌ها و نهادهای مدنی را در ستاد مرکزی دکتر پزشکیان و در ستادهای استانی متناظر پذیرا باشد. طی بیست روز رقابت انتخاباتی، ستاد تشکل‌ها و نهادهای مدنی موفق شد علاوه بر مدیریت دفتر خویش در ستاد مرکزی که بالغ بر 30 نیرو را شامل می‌شد، در 31 استان ستاد خود را ایجاد نماید و در بیش از 300 شهرستان یا شهر، رابطی را برای ارتباط با نهادهای مدنی محلی تعریف نماید. این ستاد در طی این بیست روز با بیش از سه هزار نهاد مدنی از سمن گرفته تا اتحادیه‌های صنفی و انجمن‌های ادبی و فرهنگی ارتباط برقرار کرد و ضمن دریافت مطالبات ایشان، پیام دکتر پزشکیان را نیز به آنها رساند. بی شک این حرکت تاثیر بسزایی در کسب آرای اعضای این تشکل‌ها و نهادها برای کمپین مسعود پزشکیان و نهایتا پیروزی ایشان داشت. این فرایند مقدمه‌ای شد تا اکنون ما جرات و جسارت این را پیدا کنیم تا طرح زیر را خدمت ایشان و شورای مشاورین‌شان مطرح نماییم. 

جستارگشایی:
گسترش و تثبیت نهادهای مدنی در دوران جمهوری اسلامی عملا در دهه هفتاد آغاز شد. بدلایل مختلف بجز سال‌های اول انقلاب، ما شاهد تشکل‌سازی در جامعه ایران نبودیم و فقط تشکل‌های مرتبط با حاکمیت بودند که توان سازمان‌یابی و ابراز وجود را پیدا کردند. اما در میانه دهه هفتاد و خصوصا با شکل‌گیری جنبش دوم خرداد جامعه به یکباره شاهد فوران ایجاد تشکل‌ها و نهادهای مدنی در سرتاسر کشور بود. این نهادها در راستای نظریه جامعه مدنی آقای خاتمی بروز یافتند و خیلی سریع توانستند خود را در جامعه ایران تثبیت نمایند. بدنبال این موضوع حاکمیت و دولت در واکنش به این پدیده، تصمیم به سامان‌دهی و البته کنترل این نهادها و تشکل‌ها –چه سیاسی و چه غیرسیاسی- گرفت. در سالهای بعد این نهادها و تشکل‌ها با افت‌وخیزهای فراوان روبرو بودند. از طرفی تمایل آنها رو به گسترش و مشارکت هرچه بیشتر پیش می‌رفت و از طرفی، دولت و حاکمیت ایشان را به منزله تهدید یا رقیبی برای خود می‌دید.
این تشکلها از نظر موضوعی، گستره فعالیت، تعداد اعضا، اثرگذاری و محدوده عمل بسیار متنوع بودند و ناگزیر تعداد زیادی از مراکز دولتی را درگیر امور خود نمودند به طوریکه بیش از 20 نهاد دولتی مجبور شدند واحدهایی مرتبط با این تشکل‌ها و نهادها ایجاد نمایند. 
بجز مدت زمان کوتاهی در دولت آقای خاتمی، وحدت رویه‌ای در سطح دولت و حاکمیت برای همراهی، هم‌گامی و استفاده از ظرفیت این نهادها و تشکل‌ها وجود نداشت و در خیلی از موارد، رویکرد مبتنی بر محدودسازی این نهادها بنا شد. علی‌رغم تلاش‌های بسیاری که صورت گرفت بعلت تنوع بالای این نوع از ساختارها امکان یکپارچه‌سازی و یکسان‌سازی این تشکل‌ها و حتی تدوین یک قانون جامع برای همه این نهادها وجود نداشت و تمامی تلاش‌ها در این زمینه با شکست روبرو شد. ایجاد یک نهاد فرادولتی یا فراوزارتخانه‌ای و تجمیع امور مرتبط با ایشان در یک واحد اداری نیز بجز افزایش بروکراسی موجود و هدر دادن منابع کاری از پیش نخواهد برد.
اکنون که شکاف دولت و ملت افزایش یافته است و بروز آن شکل نگران کننده‌ای در انتخابات اخیر داشت، این نهادها که می‌توانستند پرکننده این شکاف باشند خود در یک طرف منازعه قرار گرفتند. حال چه در طرف حاکمیت و دولت شبیه نهادهای دولت ساخته‌ای چون بسیج و مجامع خیرین، و چه در مقابل دولت و حاکمیت نظیر سمن‌ها، احزاب، اتحادیه‌ها و سایر انجمن‌های موجود. اگر دولت جناب پزشکیان قصد دارد که این شکاف را پرنماید یا دستکم کاهش دهد و در راستای همبستگی و وحدت ملی اقدامی صورت دهد، یکی از راهکارهای موثر می‌تواند دادن جایگاه و اهمیت به این نهادها باشد. 
از طرفی اکنون که نقش و جایگاه طبقات اجتماعی، اقشار اجتماعی و گروه‌های مرجع در پشتیبانی از ریاست جمهور، بدلایل مختلف، مغشوش و غیرسازمانی شده است؛ لازم است که از این طریق یک سازمان‌دهی مناسب برای حمایت از راه و روش ایشان در پیش گرفته شود. نهادها و تشکل‌های مدنی می‌توانند یکی از جایگزین‌های این موضوع باشند. اگر دولت بتواند با ایجاد ساختاری مناسب این بخش از جامعه را همراه و همدل با خویش نماید، می‌تواند پایگاه اجتماعی مطمئنی را برای خود در پیشبرد اهدافش ایجاد کند.
تجربه کار ستاد ما نیز در سی روز اخیر نشان داد که بخش وسیعی از این نهادها اعتمادی به حاکمیت ندارند و یا رابطه خود را با دولت قطع کرده‌اند یا منتقد و مخالف جدی سیاست‌های حاکمیتی هستند. خواسته‌های اصلی آنها نیز بسیار مشخص و قابل درک است. آنها می‌خواهند که اولا دیده شوند، ظهور و بروز یابند و اجازه کار و فعالیت بدون محدودیت‌ها و مداخلات مکرر حاکمیتی بجز موارد نظارتی و تخلفات مالی را داشته باشند. دوم اینکه طرف مشورت و مشارکت دولت قرار گیرند و بتوانند پیشنهادات، مطالبات و خواسته‌های گروه‌ها و افراد مورد حمایت خویش را با مکانیسمی دقیق و مشخص به گوش دولتمردان برسانند و سوم اینکه بتوانند از امکانات، اطلاعات و ظرفیت‌های ساختارهای دولتی در زمینه کار خویش بهره ببرند.

پیشنهاد:
تعیین یک مشاور یا دستیار برای رییس جمهور در امور نهادها و تشکل‌های مدنی
یک نهاد مشاوره‌ای چابک، بسیار کوچک و با ماموریت ویژه برای بهبود کیفیت و ارتقا رابطه دولت و نهادهای مدنی و کمک به استقلال و ماندگاری این تشکل‌ها میتواند با هزینه بسیار کم و بدون درگیر شدن در فرایندهای بوروکراتیک و بر اساس همین ساختار موجود در نهادهای دولتی، اهداف مطرح شده را به سرانجام برساند.
این واحد کوچک با ارتباط، ارزیابی، نظارت و پایش مستمر بخش‌های دولتی مرتبط با این نهادها که بالغ بر حداقل پانزده اداره می‌شود و برقراری ارتباط مستمر با تشکلها و نهادهای مدنی برای شنیدن صدای ایشان و مطالباتشان میتواند به پر کردن شکاف دولت و جامعه مدنی یاری برساند.

اهداف:
1. تقویت جایگاه و نقش تشکل‌ها و نهادهای مدنی
2. پر کردن شکاف مردم / دولت از طریق نهادهای مدنی
3. استفاده از پتانسیل نهادهای مدنی در جهت حل مشکلات کشور
4. استفاده از پتانسیل‌های دولتی موجود جهت تسهیل کار نهادهای مدنی
5. گسترش و ترویج فرهنگ کار جمعی و تشکیلاتی در کشور

شرح وظایف:
1. نظارت و کنترل واحدهای دولتی مرتبط با نهادها و تشکل‌های مدنی
2. ارزشیابی و پایش واحدهای دولتی مرتبط با نهادها و تشکل‌های مدنی
3. بازدیدهای دوره‌ای از واحدهای دولتی مرتبط با نهادها و تشکل‌های مدنی در سراسر کشور و آموزش ایشان
4. پیگیری مطالبات و مشکلات تشکل‌ها و نهادهای مدنی 
5. روان سازی و تسهیل ارتباط بین نهادها و تشکل‌های مدنی با ساختارهای دولتی
6. ارائه گزارش‌های دوره‌ای از وضعیت نهادها و تشکل‌های مدنی کشور
7. ارائه پیشنهادات، طرح‌ها و راهکارهای کاربردی جهت تقویت تشکل‌ها و نهادهای مدنی و هم‌افزایی توان ایشان با دولت

ساختار:
• ایجاد یک واحد مشاوره یا دستیاری زیر نظر رییس جمهور با 8 تا 11 نفر نیروی انسانی
• ریاست این واحد بر عهده مشاور یا دستیار رییس جمهور در حوزه تشکل‌ها و نهادهای مدنی خواهد بود. 
• این واحد بین 4 تا 5 معاون  و کارشناس و یک دبیرخانه کوچک 3 تا 5 نفره خواهد داشت.

ضمیمه 1: تعریف و نمونه تشکل‌ها و نهادهای مدنی
نهادهای مدنی نهادهائی هستند که از طرف مردم در راستای توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور شکل میگیرند. این نهادها وابستگی تشکیلاتی و مالی به ساختار حاکمیت ندارند و در سطح جامعه مدنی فعالیت میکنند. نمونه های اصلی این نهادها عبارتند از:
1. سازمان‌های مردم نهاد
2. سازمان‌های نیکوکارانه و خیریه
3. سمن‌های مرتبط با بیماران و معلولان
4. اتحادیه‌ها، سندیکاها و شوراهای کارگری
5. نهادهای کارفرمائی
6. انجمن‌ها و اتحادیه‌های صنفی
7. احزاب و تشکل‌های سیاسی
8. انجمن‌ها و تشکل‌های دانشجوئی
9. انجمن‌ها و تشکل‌های ادبی، فرهنگی و هنری
10. نهادها و تشکل‌های مرتبط با اقلیت‌های مذهبی
11. انجمن‌ها و نهادهای علمی تخصصی 
12. تشکل‌ها و انجمن‌های ورزشی

ضمیمه 2: ساختارهای دولتی مرتبط با تشکل‌ها و نهادهای مدنی
1. مرکز مشارکت‌های مردمی سازمان بهزیستی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
2. اداره کل سازمان‌های کارگری و کارفرمائی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
3. اداره کل ترویج و تشکیل تعاونی‌ها در معاونت امور تعاون در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
4. دفتر تشکل‌ها و نظام صنفی در سازمان مرکزی تعاون روستائی ایران وزارت جهادکشاورزی
5. دفتر تعاونی‌ها در سازمان مرکزی تعاون روستائی ایران وزارت جهادکشاورزی
6. اداره کل مشارکت‌های اجتماعی و فعالیت‌های داوطلبانه جوانان معاونت امور جوانان وزارت ورزش و جوانان
7. سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش
8. امور استان‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد معاونت امور مجلس، حقوقی و استان‌ها وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
9. دفتر هماهنگی امور تشکل‌ها و حقوق بشر در معاونت هماهنگی امور بین قوا وزارت دادگستری
10. دفتر سازمان‌های مهندسی و تشکل‌های حرفه‌ای در معاونت مسکن و ساختمان وزارت مسکن
11. رئیس اداره کانون‌ها و فعالیت‌های اجتماعی اداره کل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
12. اداره کل امور خیرین و موسسات خیریه سلامت در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
13. معاونت مشارکت‌های مردمی سازمان امور اجتماعی کشور وزارت کشور
14. اداره تشکل‌ها و دبیرخانه هیات نظارت بر تشکل‌ها اداره کل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
15. اداره کل مجامع، تشکل‌ها و فعالیتهای فرهنگی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
16. هیات عالی نظارت بر سازمان های صنفی کشور در وزارت صمت
17. دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت اجتماعی در معاونت آموزشی و مشارکت‌های مردم سازمان حفاظت محیط زیست

ضمیمه 3: برنامه ارائه شده در مورد تشکل‌ها و نهادهای مدنی از طرف ستاد دکتر مسعود پزشکیان
ایجاد ظرفیت و بسترسازی برای تعمیق و گسترش فعالیت نهادهای مدنی
نهادهای مدنی نهادهائی هستند که از طرف مردم در راستای توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور شکل میگیرند. این نهادها وابستگی تشکیلاتی و مالی به ساختار حاکمیت ندارند و در سطح جامعه مدنی فعالیت میکنند.
ما در راستای تحقق شعار مشارکت مردم در امور کشور، ایجاد فضای مناسب برای فعالیت این نهادها را سرلوحه کار خویش در این بخش قرار داده‌ایم و تلاش می‌کنیم تا این نهادها به حداکثر توان و اثرگذاری خود برسند.
در این راستا برنامه‌های زیر را در دستور کار خود داریم:
1. مهیا سازی فضای قانونی مناسب برای فعالیت این نهادها و تسهیل امور اداری ایشان
2. قرار دادن دولت در جایگاه ثبت‌کننده این نهادها و نظارت بر امور مالی این موسسات
3. حمایت زیرساختی و تجهیزاتی برای گسترش فعالیت نهادهای مدنی
4. توجه به نظرات، پیشنهادات و مشاوره‌های تخصصی نهادهای مدنی در حوزه های مرتبط
5. بسترسازی برای ایجاد شبکه ارتباطی و ساختاری بین سازمان‌های مدنی 
و
6. آنچه شما نهادهای مدنی میخواهید ...

ضمیمه 4: گزارش کار ستاد تشکل‌ها و نهادهای مدنی ستاد مرکزی دکتر پزشکیان
در راستای هماهنگی که قبل از شروع انتخابات با دکتر پزشکیان و جناب دکتر آهی صورت گرفته بود، حزب اراده ملت ایران (حاما) با حداکثر توان تشکیلاتی خویش، قرارشد که مسئولیت ستاد تشکل‌ها و نهادهای مدنی را برعهده بگیرد. البته در ادامه کار افراد بسیار دیگری نیز در این کار هم‌فکری و همکاری نمودند. 
البته، به ضرورت، بخشی از توان و نیروی انسانی حزب در سایر قسمت‌های ستاد (خصوصا در استان‌های مناطق ترک‌زبان) و خارج از حیطه تشکل‌ها و نهادهای مدنی بکار گرفته شد. در این زمینه اعضا ارشد حزب مسئولیت ستاد اصلی یا ستاد مردمی را در استان زنجان (احمد حکیمی‌پور)، شهرستان نظرآباد (علی برقراری)، شهرستان بیله‌سوار (جابر فتحی)، شهرستان کامیاران (بهزاد نگهداری) و شهرستان تکاب (ساجد بهشتی) بر عهده داشتند و جوانان حزب در ستادهای جوانان مرکز (پیام فیض) و استان‌های خوزستان و فارس (حمیدرضا قائدی و محمدرضا روستائی) مسئولیت پذیرفتند که گزارش آنها جداگانه ارائه میگردد.

اقدامات آماده‌سازی ستاد:
1. قبل از شروع رسمی تبلیغات انتخاباتی و در راستای آماده‌سازی برای کارزار انتخاباتی، برنامه‌ای پنج ماده‌ای تدوین گردید و به مدیران ارشد ستاد ارائه و به امضا مهندس عبدالعلی‌زاده رسانده شد. 
2. بر اساس این برنامه پوستری تهیه گردید و به عنوان برنامه دکتر پزشکیان در حوزه نهادهای مدنی ارائه گردید.
3. همچنین ده نفر از اعضا جوان و دانشجو حزب اراده ملت ایران و هواداران آن در طی دو جلسه مورد آموزش قرار گرفتند تا چگونه بتوانند با سازمانهای مردم نهاد ارتباط برقرار کنند. این نیروها بصورت خرید خدمت در اختیار ستاد قرارگرفتند و هزینه کار ایشان توسط حاما پرداخته شد.
4. منشور اخلاقی ستاد و پروتوکول کاری آن تهیه شد و همراه با لیست سازمان‌های مدنی کشور به تمام فعالین ستادی ارائه گردید.
5. دو فایل صوتی آموزشی همراه با چند پیام آموزشی برای نحوه کار از طرف مدیریت ستاد تهیه گردید و در اختیار همه اعضا ستاد گذاشته شد.
6. تجهیزات لازم دبیرخانه نظیر کامپیوتر، پرینتر، سیم‌کارت و لوازم دیگر آماده شد و همراه بنر و پوسترهای لازم به محل ستاد منتقل گردید و مسوول دفتر حاما بطور دائم از صبح تا شب در ستاد مستقر گردید.

شروع کار ستاد:
1. با شروع کار ستاد در هر نوبت کاری (صبح و عصر) حدود ده نفر از اعضا ستاد با سازمان‌های مدنی سراسر کشور تماس می‌گرفتند و ضمن گفتگو با ایشان برنامه دکتر پزشکیان را به ایشان ارائه می‌دادند. این کار به مدت پنج روز ادامه یافت و حدود 850 تماس در طی این مدت برقرارگردید و حدود 450 ایمیل برای این سازمان‌ها ارسال گردید. بعد از پنج روز و با راه افتادن ستادهای استانی و شهرستانی این برنامه خاتمه یافته اعلام گردید و نیروهای درگیر در این کار به بخش‌های دیگر منتقل شدند.
2. طی مدت کار ستاد، دو میزگرد عمومی (محیط‌زیستی – گفتگوی محله)، سه میزگرد خصوصی (نهادهای مدنی – وکلا - حقوقدانان) و سه میزگرد مجازی (فعالین کشاورزی – فعالین کارگری - فعالین روستائی) و مشارکت در سه برنامه عمومی (همایش شیرودی - همایش احزاب - همایش زنان) اتفاق افتاد.
3. بیش از 95 جلسه و دیدار کوچک مقیاس، با افراد مختلف در دفتر ستاد با مراجعین صورت گرفت. اکثریت مراجعین از نهادهای مدنی مختلف بودند.
4. تیم تولید محتوای ستاد فعال شد و بیش از دوازده مطلب تحلیلی برای انتشار آماده شد. تمام این مطالب در گروه‌های تلگرامی و سایت حاما منتشرگردید.
5. ویژه‌نامه نشریه اراده ملت (شماره 8) همراه با بیانیه تحلیلی حزب اراده ملت ایران در 25 صفحه تولید و در 48 ساعت آخر توزیع گردید.
6. همکاری و همراهی با سایر بخش‌های ستاد مرکزی در تهیه اخبار، ارائه گزارش ارزیابی و پایش، معرفی مراجعین غیرمرتبط به واحدهای مرتبط، حضور در برنامه‌های سالن عمومی یا میدانی نیز براساس نیاز توسط اعضا ستاد صورت گرفت.

گسترش ستاد در سطح کشور:
1. طبق هماهنگی‌های صورت گرفته در 31 استان کشور مسوول استانی برای ستاد تشکل‌ها و نهادهای مدنی مشخص گردید. ایشان در گام اول موظف شدند رابطینی در هر شهرستان معرفی نمایند و بدین ترتیب در دوسوم شهرستان‌های کشور (بیش از 350 نفر) رابط معرفی گردید.
2. در گام دوم تمام رابطین در جلسات مجازی بزرگ (پانزده جلسه مجزا)، یا جلسات دونفره (135 جلسه) و با استفاده از مدیاهای مختلف برای کار در سطح شهرستان خویش توجیه شده و آموزش دیدند. 
3. در گام سوم این رابطین با سازمان‌های مدنی شهرستان‌های خود وارد گفتگو شدند و ضمن دریافت مطالبات و خواسته‌های ایشان؛ برنامه دکتر پزشکیان در زمینه نهادهای مدنی را به اطلاع این نهادها رساندند. این رابطین موظف گردیدند که گزارش کار خود را بصورت مکتوب به ستاد مرکزی تحویل دهند. طبق گزارشات بیش از پنج هزار ارتباط در این زمینه برقرار شده است.
4. فرایند نظارت برکار این رابطین، رفع اشکال، مستندسازی و امیدبخشی توسط کارشناسان و اعضا ستاد مرکزی و همراهی مسئولین ستاد در هر استان صورت گرفت. برای این منظور یک کمیته پشتیبانی در ستاد ایجاد گردید
فعالیت ستاد در مرحله دوم انتخابات:
1. حدود 350 رابط شهری و شهرستانی که در مراحل قبل ساماندهی شده بودند بطور یکپارچه وارد فرایند تبلیغی برای دکتر پزشکیان گردیدند و 45 رابط دیگر نیز ساماندهی شدند.
2. ده‌ها گروه تلگرامی یا واتساپی برای تبلیغات، توجیه و تبیین ساماندهی گردیدند و یک کلاب‌هاوس از طرف حزب با حضور ایرانیان داخل و خارج کشور برگزار گردید.
3. یک ویژه‌نامه (شماره 9) در مورد تشکل‌ها و نهادهای مدنی از طرف حزب در 36 صفحه تهیه و توزیع گردید که شامل ده‌ها مطلب خصوصا اسناد سیاستی مربوط به وعده‌های دکتر پزشکیان در حوزه نهادهای مدنی بود.
4. فعالیت دفتر مرکزی ستاد در ساختمان بلوار فاطمی، متمرکز بر امور تبلیغی و پشتیبانی از ستادهای استانی و شهرستانی متناظر گردید و همزمان کار برقراری ارتباط با سازمان‌های مدنی ادامه پیدا کرد.

فعالیت ستاد بعد از انتخابات:
1. برگزاری دو جاسه با فعالین ستاد مرکزی (37 نفر) و تشکر و تقدیر از آنها و دریافت گزارشات کار و اطلاعات جمع آوری شده از ایشان.
2. برگزاری دو جلسه با 31 نفر دبیران ستادی در استان‌های مختلف و دریافت گزارشات کار آنها و مجموعه‌های تحت امرشان.
3. دریافت، دسته‌بندی و طبقه‌بندی گزارشات رسیده از تمام رابطین (فعلا بیش از 170 گزارش دریافت شده است) و منظم‌سازی ایشان جهت ارائه به دفتر ریاست جمهوری برای استفاده‌های بعدی.
4. برگزاری جلسات دفترسیاسی، هیات اجرائی و ارکان برای تدوین و نهائی‌سازی دو برنامه در حوزه‌های "تشکل‌ها و نهادهای مدنی” و “رسانه و گفتمان‌سازی” جهت ارائه به ریاست محترم جمهور.
5. تهیه پاسخ مناسب از طرف حزب به درخواست ریاست جمهور منتخب برای معرفی افراد شایسته و کارآمد در کابینه و دولت ایشان.