فاطمه قدم
با توجه به تنش های مختلف در خاورمیانه و از بین بردن هم نوعان خود به جهت انتقام و یا بازدارندگی، که موجب آسیب و رنج شده است، موضوع طلب بخشایش ضرورت می یابد. لذا جهت شناخت عمیق مفهوم بخشایش تورقی به کتاب «جهان وطنی و بخشایش، اثر ژاک دریدا» زدم، به امید آنکه موثر واقع آید.
به نظر دریدا بخشش حقیقی عبارت است از بخشیدن امور نابخشودنی. همچنین از نگاه دریدا اگر بخشایش صرفا امور بخشودنی را ببخشد، درآن صورت ایده بخشایش از بین می رود. بخشایش باید شامل هر تلاشی باشد تا امور نابخشودنی را ببخشد، چه سبوعیت آپارتاید، چه بی رحمی یهود کشی (دریدا، 1398: 68).
دریدا می گوید گرچه ردپای طلب بخشایش توسط جنایتکاران جنایت علیه بشریت در میراث ادیان ابراهیمی به چشم می -خورد، تا مجرم با اعتراف به جرم، خواستار بخشایش نامشروط، بزرگوارانه، بی حد و مرز و غیرسودجویانه باشد، اما چیزی که شگفت آور است، شیوه ای است که سنت اخلاقی ابراهیمی که در آن بخشایش مفهوم مرکزی است و پایه و اساس سه دین توحیدی می باشد، کم و بیش در قالبی سکولار خود را جهانی کرده است.
ما در جهانی زندگی می کنیم که به طور روز افزونی بخشایش طلب می شود و این روند جهانی شدن طلب بخشایش را در دولت های فاقد مذهب و سکولار چون کره و ژاپن نیز شاهدیم که به طور حتم منافع سیاسی است که این دولت های فاقد مذهب را به طلب بخشایش سوق می دهد نه مذهب (دریدا، 1398: 54-55).
دریدا باور دارد که در همه عرصه های ژئوپلتیک، واژه بخشیدن مورد سوء استفاده زیادی قرار گرفته است، زیرا با مذاکرات کم و بیش شناخته شده یا بده بستان های حساب شده و یا شرایط سیاسی سر و کار دارد، وی تاکید دارد که امر نابخشودنی را باید بی قید وشرط و بده بستان ها، شرایط و یا مذاکرات؛ بخشید تا بخشایش ناب باشد (دریدا، 1398: 65-66).
این فیلسوف باور دارد که امر نابخشودنی وجود دارد. اما در حقیقت آیا این امور تنها چیزی نیست که باید بخشود؟ تنها چیزی که بخشایش را ایجاب می کند؟ اگر کسی صرفا آمادگی بخشودن چیزی را داشته باشد، بخشودن چیزی که قابل بخشایش است، همان که کلیسا آن را گناه قابل اغماض می نامد؛ در آن صورت درست ایده بخشایش از بین می رود. اگر چیزی برای بخشودن وجود داشته باشد همان است که در زبان مذهبی به آن گناه کبیره، یا بدترین نوع گناه، جنایت یا ایذایی نابخشودنی می گویند. پس بخشایش باید بتواند امور نابخشودنی یا همان گناه کبیره کلیسا را ببخشد، یعنی امر ناممکن را ببخشد (دریدا، 1398: 57).
منابع: دریدا، (1398)، جهان وطنی و بخشایش، ترجمه امیرهوشنگ افتخاری راد، چاپ سوم، تهران، انتشارات گام نو.