21 تیرماه، پنجمین سالگرد آزادی عباس امیرانتظام است. وی سیاست‌مدار ایرانی فارغ التحصیل رشته مهندسی برق و ماشین از دانشگاه فنی تهران و گواهینامه بتن از پاریس و فوق لیسانس سازه ساختمان از دانشگاه برکلی آمریکا بود.
امیر انتظام در سال 1337 ضمن تحصیل در دارالفنون جذب جنبش ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر محمد مصدق شد. در سال 1332 نامه اعتراضی نهضت مقاومت ملی ایران نسبت به کودتای 28 مرداد را در تهران به نیکسون داد و تا سال 1342 مهدی بازرگان را در فعالیت‌های سیاسی اجتماعی همراهی نمود.
عباس امیرانتظام بعد از پیروزی انقلاب به‌عنوان سخنگوی دولت مهدی بازرگان و سپس سفیر ایران در سوئد و اسکاندیناوی به فعالیت پرداخت. آنطوری که از شواهد و اسناد برمی‌آید در خصوص انتخاب امیرانتظام توسط مهدی بازرگان به سخنگوی دولت موقت بخشی از اعضا نهضت آزادی ایران طی ملاقات‌هایی با آقای بازرگان مخالفت خود را اعلام نمودند. مهم‌ترین علت مخالفت اعضایی چون محمدمهدی جعفری به‌دلیل عدم اشراف آقای امیرانتظام به مسائل دینی و مذهبی بود.
عباس امیرانتظام یکی از مخالفان جدی ولایت فقیه بود و برای جلوگیری از تصویب ولایت فقیه طرح انحلال مجلس خبرگان قانون اساسی را ارائه داد که مورد تایید بازرگان و اکثریت قاطع وزرا قرار گرفت اما با واکنش آیت الله خمینی و هوادارانش به سرانجام نرسید.
ایشان بعد از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام و آغاز گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا در حالی که به‌عنوان سفیر ایران در کشورهای اسکاندیناوی فعالیت داشت به تهران فراخوانده شد ابتدا به جرم جاسوسی به اعدام محکوم شد ولی پس از وساطت مهندس بازرگان حکم اعدام به زندان تبدیل شد، او در واقع از اولین زندانیان سیاسی محبوس در زندان اوین پس انقلاب بود. آقای امیرانتظام در خصوص اتهام جاسوسی‌اش در مصاحبه‌ای که در اردیبهشت 77 با روزنامه جامعه و با آقای ابراهیم نبوی انجام داد چنین می‌گوید: “من معاون نخست‌وزیر، سخنگوی دولت و مسئول مذاکره و مکاتبه با تمام سفارتخانه‌ها در داخل کشور بودم از جمله آمریکا و ما حدود 1200 قرارداد با آمریکایی‌ها داشتیم طبیعی بود بخش عمده‌ای از این ملاقات‌ها در دفتر نخست وزیری و با من به‌عنوان معاون نخست‌وزیر انجام می‌شد. ملاقات‌هایی با سفیر آمریکا و آلمان و سایر کشورها داشتم. متأسفانه بعد از اشغال سفارت آمریکا به‌دست دانشجویان پیرو خط امام، این اسناد و مکاتبات که اسناد و مکاتبات قانونی بودند به‌عنوان اسناد جاسوسی در پرونده من مطرح شدند.”
بعد از به زندان افتادن، درخواست وی برای برگزاری دادگاه تجدید نظر و اعاده حیثیت از سوی مقامات قضائی رد می‌شود. هچنین او توصیه مقامات قضائی برای نوشتن درخواست عفو در ابتدای دهه 70 را رد می‌کند.
به نقل از سایت‌های اینترنتی، «پس از ترور سید اسدالله لاجوردی زندانبان معروف وی در مصاحبه‌ای که شهریور 77 با رادیو آمریکا داشت لاجوردی را جلاد نامید و به انتقاد از عملکرد سید اسدالله لاجوردی پرداخت. این مصاحبه منجر به تشکیل پرونده‌ای جدید علیه وی با شکایت خانواده سید اسدالله لاجوردی به‌اتهام تهمت و مدعی العموم نیز به اتهام علیه امنیت ملی محکوم شد و در سال 1379 مجدداً به زندان اوین بازگردانده شد. اولین جلسه دادگاه وی در سال 1385 برگزار شد او در دادگاه تأکید کرد هر آنچه در مصاحبه سال 77 گفته حقیقت است، دستگاه قضائی چندی بعد علی رغم زندانی کردن وی این پرونده را بست.
عباس امیرانتظام با توجه به تجربیات و مطالعاتی که پیرامون شرایط سیاسی ایران انجام داده‌بود در سال 82 در زمان ریاست جمهوری سید محمد خاتمی معتقد بود که اصلاح قانون اساسی مشکلی را حل نمی‌کند بلکه متمدنانه‌ترین و دموکرات‌ترین راه حل برای کشور برپایی رفراندومی برای تعیین نوع حکومت ایران با نظارت نهادهای بین‌المللی است. همین اعلام مواضع و انتشار مقاله موجب شد که دیگر بار او راهی زندان شود.
وی در شهریور 1381 کتاب خاطرات خود را با عنوان “آن سوی اتهام” توسط نشر نی منتشر کرد. این کتاب در دو جلد و در مجموع 680 صفحه دارد. پس از انتشار کتاب، بین عباس امیرانتظام و عباس عبدی مجادله‌ای درگرفت. امیرانتظام وی را بازجوی روزهای اول دستگیری خود خواند ولی عبدی این مطلب را تکذیب کرد و در مصاحبه اعلام‌کرد که امیرانتظام وی را با شخص دیگری اشتباه گرفته است.
امیرانتظام پس از آزادی از زندان کماکان به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه‌داد. وی در سال 1382 از سوی اعضای شرکت کننده در پلنوم اللهیار صالح به‌سمت عضویت در شورای مرکزی جبهه ملی ایران پذیرفته شد، در جلسه اعضای شورای مرکزی به‌همراه ادیب برومند، پرویز ورجاوند، ناصر فربد و نظام الدین موحد به‌سمت عضو هیئت رهبری برگزیده شد.
عباس امیرانتظام پس از فراز و فرودهای فراوان در زندگی سیاسی خود، در اوج محبوبیت در بین دوستداران آزادی نهایتاً با تحمل یک دوره بیماری که قطعاً از عوارض دوران زندان او نیز بود، در روز پنج شنبه 21 تیر ماه 1397 بر اثر سکته قلبی درگذشت، و برای همیشه آزاد شد. روحشان شاد و یادشان گرامی باد.
شمس افراز