مرتضی صادقیان
شعر دوره بازگشت، با گرد هم آمدن چند شاعر، در زمان فتحعلی شاه قاجار شکل گرفت. آنها می خواستند از شعر سبک هندی رهایی پیدا کنند و خواهان بازگشت به سبک شعر قرن چهارم و پنجم هجری بودند. دوره ای که از نظر آنها عصر طلایی شعر فارسی به حساب می آمد. از مهمترین عوامل شکل گیری این دوره شعری، وجود خود فتحعلی شاه و زبر دستی شعری او و حمایت های او بود. شعر شاعران این دوره، تقلیدی ست کامل از شعر شاعران قرن چهارم و پنجم. با این حال ظرافت های خاص خودشان را دارند.
به طور مثال کمتر شاعری را می توان یافت که مثل فروغی بسطامی (از شاعران دوره بازگشت ادبی) این چنین با معبود خود، راز و نیاز کرده باشد:
کی رفته‌ای ز دل که تمنا کنم تو را
کی بوده‌ای نهفته که پیدا کنم تو را
غیبت نکرده‌ای که شوم طالب حضور
پنهان نگشته‌ای که هویدا کنم تو را
با صد هزار جلوه برون آمدی که من
با صد هزار دیده تماشا کنم تو را
چشمم به صد مجاهده آیینه‌ساز شد
تا من به یک مشاهده شیدا کنم تو را
بالای خود در آینه چشم من ببین
تا با خبر ز عالم بالا کنم تو را