آرمانگرایی و دیگرخواهی در افرادی که عمری را صرف کارهای عام‌المنفعه و مدنی می‌کنند، انکارناپذیر است. اما در میان کارهایی با نفع عمومی و با هدفِ خیر دیگری، برخی زودبازده‌ترند. مثل کمک مالی مستقیم و بی‌واسطه به نیازمندان. فرد یا افراد کمک‌کننده و امدادگر، لبخند و شادی مددجو را می‌بیند. حتی طی این کمک‌رسانی، شاهد رفع یک مشکل خاص یا گشودن گرهی از زندگی او هستند. مخاطب تکریم و سپاس فرد یا افرادِ نیازمند قرار می‌گیرند. همه اینها ضمن ایجاد خرسندی و رضایت از کمکی که صورت گرفته، نقش عوامل مشوق را برای ادامه حرکت‌های خیرِ بعدی ایفا می‌کنند.
همچنین در میان امور عالم‌المنفعه، برخی از آنها قابلیت انجام فردی را دارند. یعنی ماهیت کار و کمک، بگونه‌ایست که اراده‌کننده‌ی کنش، می‌تواند به تنهایی و بدون کمک و همراهی دیگران آنرا محقق کند و به سرانجام برساند. این هم عاملیست که در تحقق چنین اموری بسیار کمک می‌کند. چراکه شما به عنوان فرد کنشگر، مجبور نیستید که در هیچ قسمت کار، نظر و انتقاد افراد دیگر را لحاظ کنید و یا متکی به هماهنگی برای کمک آنها نیستید. به قولی، خودتان می‌بُرید و می‌دوزید. این ویژگی، هم به سرعت تحقق کارتان کمک می‌کند. هم می‌توانید کار را دقیقا مطابق سلیقه و نظر خودتان پیش ببرید.
ویژگی سوم که کارهای مدنی و عام‌المنفعه را از هم تفکیک می‌کند، نهادینگی کنش و نهادی‌شدن آن است. اینکه شما همزمان با انجام کنش، درصدد نهادینه‌شدن آن نیز هستید یا چنین هدفی را دنبال نمی‌کنید. چون برای نهادینه‌شدن یک کنش یا یک مجموعه کنش، باید دست به ایجاد نهاد زد و نهادسازی و انواعش، البته بسته به کم‌وکیف امور مربوطه دارد. این مورد سوم، موردی است که بشدت در تعیین پیچیدگی کار نقش دارد. بدیهی‌ست که اگر دنبال نهاد باشید، به الزامات و دقایق و فرایندهایی نیاز است که در غیر این‌حالت، از آن خلاص‌اید!
حالا شاید راحتتر بتوانید به دسته‌بندی کنش‌های مدنی بپردازید. پاکسازی یک منطقه از زباله، تامین ویلچیر برای چند سالمند، آموزش مهارت به کودکان کار، غربالگری یک روستا از نظر بهداشت دهان و دندان، جمع‌آوری و مستندسازی پیشینه رقص یک سرزمین، راه‌اندازی یک مرکز ادبی غیرانتفاعی، یا کنش سیاسی پایدار، هرچند هر کدام شکلی از مدنیت دارند و با نفع و خیرِ دیگران و جامعه صورت می‌پذیرند اما پیچیدگی و مسیر پیمودن آنها متفاوت است و دستیابی به نتیجه و حتی شاخص کامیابی، آنها را بشدت از هم متمایز می‌کند. بطوریکه برخی زمین مانده‌اند و یا آگاهی و درک جامعه در خصوص برخی از این کنش‌های مدنی، بشدت اندک و با کژی و خطا همراه است.
خُب، کنش‌های سیاسی در قالب یک حزب، از آندسته اموری هستند که:
یک- شما بعنوان یک کنشگر سیاسی حتی رده اول، ممکن است حتی در طول عمر هشتاد ساله خود نیز، شاهد تامین اهدافتان نباشید. پس دیربازده هستند.
دو- شما بعنوان یک کنشگر سیاسی حتی رده ارشد، هرگز نمی‌توانید به‌تنهایی امور را به انجام برسانید. اساسا ماهیت این امور جز تشکیلات و جز با گروه انجام دادن نیست. پس دیگران، نظر دیگران، خصلت دیگران و الگوی کنش دیگران بسیار رفتار شما را متاثر خواهد کرد. شما تصمیم اول و آخر را نمی‌گیرید و یکه‌تاز نیستید.
سه- جز نهادسازی، راه گریز و جایگزینی ندارید. چون باید بعنوان یک کنشگر سیاسی مجرب و آگاه با اهداف بلندمدت و ملی، بسیاری از امور را نهادینه کنید.
پس اگر اراده برای کنشگری مدنی داریم، دقیقا از ابتدا و در طول مسیر، مدام این سنگ‌ها را با خودمان وابکَنیم. می‌خواهیم از کدام نقطه از سرزمین پهناور کنشگری مدنی بیاغازییم. نقطه عزیمت و هدف ما کجاست؟
اینگونه می‌توانیم هرچه واقع‌گرایانه‌تر، کنش مدنی مطلوب خویش را انتخاب کنیم و در ادامه کار نیز، واقع‌بینانه‌تر به مسیر و به نتیجه نگاه کنیم.
زهره رحیمی