طی این مقاله هر کجا از نقطه های پشت سر هم استفاده نمودیم برای این است که خواننده لحظاتی از خواندن دست کشیده و به مفهومی که مطرح شده است فکر کند، آیا  سمفونی شماره 9 بتهوون را شنیدید؟
میدانم که مشغله ها بی شمار است چنان که این موضوع در مورد نگارنده این سطور نیز صادق است، لیکن در این مجموعه از مباحث قرار بر این شد که اندک زمانی برای آموختن اختصاص دهید، آموختن مفاهیم اولیه و پایه موسیقی واژه هایی ست که بارها آنها را تکرار کرده‌ ام تا بیشتر به اهمیتشان پی ببرید چرا که همه چیز از همین بنیان‌های  ابتدایی آغاز می‌شود. آیا تاکنون به این اندیشیده اید که یک قطعه موسیقی متشکل از چند نت است؟ مثل این است که بگوییم یک متن یا یک کتاب دارای چند حرف است؟ 
چنانکه می‌دانیم تعداد حروف الفبا در همه ی زبان ها تعداد محدودی دارد اما کلماتی که از ترکیب این حروف به دست می آیند تقریباً بی شمار هستند. این موضوع برای نت های موسیقی نیز صادق است، تعداد  نت ها هفت است، همان صداهایی که می-خوانیم شان: دو - ر - می - فا - سل - لا و سی که با ترکیب آنها با یکدیگر و تکرارشان در اکتاوهای مختلف بی شمار نغمه و صوت موسیقایی ایجاد می‌شود. این نغمه ها و اصوات در ساده ترین حالت خود موتیف ها را تشکیل می‌دهند موتیف کوتاه ترین جمله ی با معنای موسیقیایی ست، برای اینکه در عمل بهتر متوجه مفهوم این واژه شویم می‌توانید مجدداً به تم اصلی موومان پایانی سمفونی شماره 9 بتهوون مراجعه نمایید، البته ماهیت موتیفها همیشه به این سادگی‌ها نخواهد بود اما در اینجا به دنبال پیچیدگی‌ها و چالشهای لاینحل موجود درعلم موسیقی نیستیم، لذا سعی خواهیم کرد به آرامی خواننده را با رسم الخط موسیقی نیز آشنا سازیم. همانگونه که در مدرسه همراه با خواندن، نوشتن را نیز می آموزیم در اینجا به توالی مباحث مطروحه با مهارت خواندن خط موسیقی نیز آشنا خواهیم شد و مراجع و همچنین کتبی را معرفی خواهیم نمود که شما را در این راه یاری رسانند. لیکن باید دانست راهی که پیش روست بر خلاف زیبایی‌های ظاهری می‌تواند باطن خشن و طاقت‌فرسایی داشته باشد که البته برای عاشقان هنر این دشواری ها هم روح نواز خواهند بود.
از بحث اصلی مان دور نشویم، در مورد نت های موسیقی صحبت کردیم و اینکه ترکیب و تکرارشان از پی هم جمله هایی را می سازند که همان نغمه ها و ترانه ها و تصنیف هاست. 
در ادبیات گذشته به آهنگسازان، مصنف نیز گفته می شد چرا که اصوات را تصنیف می کردند، تصنیف به قطعه موسیقایی با کلامی گفته می شود که ضرب آهنگی موزون دارد، منظور از آهنگ موزون این است که قطعه دارای تاکیدات زمانی منظم باشد. اگر بخواهیم واضح‌تر منظور خود را بیان کنیم تاکیدات منظم همان فواصل زمانی ای هستند که شما می‌توانید به واسطه وجود آنها در یک قطعه موسیقایی همراه با آن دست بزنید و یا حرکات موزون داشته باشید. پس در همین ابتدا می توانیم تقسیم بندی ساده ای برای موسیقی تعریف نماییم که شامل دو بخش موسیقی ریتمیک و موسیقی آوازی می شود، چنان که بارها تاکید کرده ایم در این سلسله از گفتگوهای هارمونیک با مفاهیم بنیادین موسیقی سر و کار خواهیم داشت و ممکن است مخاطبان خاص که دارای دانش یا تجربه موسیقایی هستند بر تعاریف ارائه شده قدری خرده گیرند، نمونه ای مناسب  برای متبادر شدن موسیقی آوازی در ذهن شما می‌تواند آوازهای خوانده شده در چارچوب موسیقی دستگاهی ایران باشد که به آنها ردیف آوازی می گویند، که تقریبا با بیش از هشتاد درصد آنها نمی توان به شکل ضربه زدن یا دست زدن و یا رقصیدن همراهی کرد.
به خاطر بیاورید آواز مثنوی افشاری استاد محمدرضا شجریان را به هنگام افطار ایام ماه رمضان ....... این دهان بستی دهانی باز شد........
 آیا میتوانید با این آواز به شکلی موزون و با حرکاتی ریتم محور همراهی کنید ؟ 
پاسخ قطعاً منفی خواهد بود، به قسمت های جالبی رسیدیم، از نام نت های موسیقایی شروع کردیم و با تعریف موتیف اشاره‌ای به سمفونی شماره 9 نمودیم و از پس آن به واسطه تشریح واژه ی تصنیف به تاکیدات ضرب آهنگ‌های موزون پرداختیم و اندک اندک از موسیقی ایران سردرآوردیم.
اندک اندک جمع مستان می رسد ....... ملودی این شعر را به یاد بیاورید، این هم نمونه دیگری از یک تصنیف خاطره انگیز  ایرانی .....
به راستی این هنر بی نظیر چگونه ایفای نقش می‌کند و لحظات زندگیمان را غنا می بخشد ؟ ......
چه رازی در این دنیای بی کرانه است که به گفته حکیم هزاره‌ها بوعلی سینا آنجا که سخن گفتن پایان می یابد موسیقی آغاز می‌شود ؟ ........
 در پایان بخش چهارم قرار بر این شد تا مروری بر آنچه تاکنون گفته ایم داشته باشیم. می‌دانیم که هر واژه ای در دنیای موسیقی می‌تواند ساعت‌ها مورد بحث قرار بگیرد، لیکن بدلیل گستردگی و البته پیچیدگی مطالب نیاز خواهیم داشت تا به صورت مستمر به مطالعه، تمرین و تکرار در موضوعات بپردازیم. لذا امیدواریم تکرار بعضی از کلمات و جملات در این مقالات موجبات خستگی خواننده را فراهم نسازد. پیشتر در خصوص عدم ثبات انگیزه و اشتیاق صحبت کردیم. یکی از دلایلی که باعث می شود هنرجوی موسیقی پس از مدتی در مواجهه با دشواری‌های تمرینات و مباحث تئوری دچار یأس و ناامیدی شود و یا احساس نماید که دیگر توان ادامه دادن را ندارد، ماهیت منطقی و مبتنی بر ریاضیات موسیقی است که مضاف بر عوامل سایکولوژیک بر دوش هنرمند سنگینی می کند، موسیقی علمی است که در بنیاد خود بر ریاضیات و فیزیک استوار است، همین که علاقمندان به فراگیری این هنر بدانند که با کدامین ساختار روبرو هستند و بپذیرند که راه دشوار است خود می-تواند گشایشی باشد بر تاریکی‌های احتمالی.
در هر بخش از این مجموعه هنری آثار و یا منابعی معرفی می‌شوند که می‌توانند برای هنرمندان و هنردوستان نمونه‌هایی ملموس و قابل دریافت باشند، لذا انتظار می رود به مرور زمان با مفاهیم فنی و جدیتری این مقالات را پیش ببریم.

محمد هادی خوشکلام