نوشته:امیرحسین سمایی
شورای ملی ایرانیان آمریکا یک سازمان غیردولتی غیرانتفاعی مستقر در واشینگتن دی.سی آمریکاست که به اختصار نایاک خوانده می‌شود. مدیریت این شورا را پیشتر تریتا پارسی برعهده داشته است و اکنون جمال عبدی بر عهده دارد. همواره ابهاماتی در خصوص مناسبات و روابط و اهداف این سازمان در رسانه‌ها و محافل سیاسی مطرح بوده است و این سازمان چه در داخل ایران و از سوی جریانات حکومتی و چه در خارج از ایران از سوی بخش قدرتمندی از اپوزسیون تخریب و زیر سوال برده شده است. با بروز وقایع اخیر دوباره پرونده نایاک در سطح وسیعی مورد بحث قرار گرفت که دستیابی به اطلاعات دقیقتر، آنچنان که هر جوینده‌ای را به داوری مفصل و ریزبینانه‌ای در مورد نایاک برساند ممکن نیست. اما این چالش نباید مانع از بررسی نگاه‌‌های مختلف به مسئله نایاک گردد و ما را تامل بر این پدیده و جریانی که بر او رفته است از ابعاد و زوایای مختلف محروم و منع کند.
در هفته‌های گذشته و پس از کشته شدن مهسا امینی، جامعه ایران فضای سیاسی ملتهب و ناآرامی را تجربه می کند، این موضوع در کنار اعتراضات مدنی مردم ایران باعث شده است تا بسیاری از صداها در بین افکار عمومی شنیده نشود و یا اینکه محکوم به سکوت شوند. در این شرایط نابسامان داخلی، بخش عمده فعالیت رسانه‌ای معترضان بدلیل نبود رسانه‌های آزاد در داخل و محدودیت شدید برای فعالین مدنی و احزاب، عمدتا بدست شبکه های تلویزیونی و رسانه‌ای خارجی پیش می‌رود. این رسانه‌های خارجی نیز مطابق رویکردی که می‌پسندند، بسیاری از گروه‌های مدنی، احزاب و تشکل‌های فراگیر طرفدار مبارزه غیرخشونت‌آمیز را کمرنگ یا حذف میکنند و یا به آنها را متهم به اقدام‌های نادرست مبارزاتی میکنند.
یکی از اخبار مهم که در لابه‌لای انبوهی از اخبار اعتراضات مردمی در ایران نادیده گرفته شد، کناره گیری رضا اصلان نویسنده و تحلیلگر آمریکایی ایرانی‌تبار از سمت مشاوره شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک) بود. رضا اصلان با انتشار ویدیویی بیان کرد: بار منفی همراه با نام نایاک، ارتباط او با مخاطبان خود را دچار مشکل کرده است. این استعفا نشان می‌دهد گفتمان پر سر و صدای بخشی از اپوزیسون خارج‌نشین جمهوری اسلامی بر علیه نایاک، در سالهای اخیر آنچنان پیش رفته است که افراد تاثیرگذاری همچون رضا اصلان مجبور به استعفا میشوند.
شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک) در سال 1382 توسط تریتا پارسی، بابک طالبی و فرزین ایلیچ با هدف ایجاد نیروی سیاسی برای جامعه ایرانیان آمریکا در جهت صلح و تقویت دیپلماسی، تامین قوانین مهاجرتی برابر و محافظت از حقوق همه ایرانیان آمریکایی شکل گرفت و در حال حاضر بزرگترین سازمان ایرانیان در آمریکا را تشکیل داده است.
بخش پرصدای اپوزیسیون خارج از ایران یک صدا نایاک را لابی جمهوری اسلامی می‌دانند. این در حالیست که نایاک این ادعا را بارها رد کرده است. نایاک مدعی است که جزو دوازده هزار لابی رسمی در آمریکا نیست. بلکه یک سازمان غیرانتفاعی و مدنی است که رسالت خود را گسترش صلح و دموکراسی از طریق گفتگو می‌داند.
نکته‌ای که بهتر است به آن توجه نمود اینکه؛ ادعای لابی‌گری برای جمهوری اسلامی قطعا می‌توانست مسیر این سازمان را در داخل آمریکا با مشکل مواجه کند چرا که طبق قانون فارا، (Foreign Agents Registration Act)، که از قوانین ایالات متحده آمریکا مصوب 1938 می‌باشد، لابیست‌های کشورهای خارجی ملزم میشوند تا رابطه سیاسی یا شبه سیاسی‌شان با حکومت خارجی و اطلاعات در خصوص فعالیت‌ها و امور مالی مرتبط با آنها را شفاف کنند و در صورت اقدامی برخلاف منافع آمریکا، به سختی محاکمه و مجازات خواهند شد.
این سازمان در اوج گفتگوهای برجام بین سالهای 2013 و 2015 تنها یک نقش مشاور برای دولت‌های آمریکا و ایران داشت. صدای کمتر شنیده‌شده در میان این هیاهوی رسانه‌ای این هست که آنچه نایاک به عنوان یک سازمان مردم‌نهاد دنبال می‌کند، نقطه مقابل رادیکالیست‌های ایران، لابی عربستان و اسرائیل، سلطنت‌طلبان و کمپ آلبانی‌نشینان است و افکار عمومی در داخل ایران، در معرض تبلیغات ممتد و منفی رسانه‌های این گروه‌های مخالف است که تصویری مخدوش و غیرواقعی از این سازمان در ایران پیدا کرده است. این موضوع در دوران ترامپ و حضور جمهوری‌خواهان در کاخ سفید به اوج خود رسید و با شدت بیشتر در حال فشار بر بایدن برای کنار زدن مشاوران نزدیک به این رویکرد از کاخ سفید است.
مهمترین دستاورد این سازمان به سال 2015 و توافق برجام برمی‌گردد، زمانیکه بخش عمده از تحریم‌های جامعه جهانی و آمریکا بر علیه ایران برچیده می‌شود و همچنین تلاشهای گسترده در سال 2019 برای بازگشت دو طرف به توافق برجام و برگشت به مسیر دیپلماسی. علاوه بر این نایاک در سال 2007 مانع تصویب قطعنامه مجلس نمایندگان آمریکا برای محاصره دریایی ایران و شروع تنش بین دو کشور شد.
در حوزه مهاجرت و پناهندگی، نایاک توانست ویزای چند بار ورود برای ایرانیان را تسهیل کند و قانون دیرینه ویزای یک بار ورود برای دانشجویان ایرانی اصلاح شود. همچنین در سال 2012 برای احقاق حقوق ایرانیان آمریکایی، شرکت اپل را برای سیاست‌های تبعیض‌آمیز علیه ایرانیان به چالش کشید و موارد متعددی دیگری وجود دارد که باعث اصلاح قوانینی شدند که مشکلات متعدد مالی برای ایرانیان در بانکهای آمریکا بوجود آمده بود.
نایاک به طور رسمی نقص حقوق بشر در ایران را محکوم کرده است و از اعتراضات مردم ایران بعد از کشته شدن مهسا امینی، سقوط هواپیمای اوکراینی، آبان 98 و اعتراضات سال 96 حمایت کرده است. آنچه که مسلم است این سازمان طبق قوانین آمریکا تاسیس شده و سیاست‌هایی همچون تغییر رژیم که هیچوقت اولویت دولت امریکا نبوده است را در دستورکار خود ندارد و بجای آن محورهای حقوق بشر و تقویت دیپلماسی در جهت مقابله با تشدید تنش و حمله نظامی را در دستور کار قرار داده است.
عمده فعالیت شاخص این سازمان در جریان گفتگوهای مذاکرات برجام بود که به گفته وزیر امور خارجه سابق ایران این سازمان در نقش مشاور در زمان‌های خاص کنار تیم ایرانی حضور داشت که بعدها توسط وزارت خارجه ایران تکذیب شد و تریتا پارسی ادعا دارد بارها توسط دوطرف برای همفکری فراخوانده شده است.
نایاک برای پیشبرد اهداف خود به طور مداوم در داخل آمریکا فعالیت رسانه‌ای انجام داده است، در تمام دوره‌ها شبکه خود را با نمایندگان کنگره حفظ کرده و از همه مهمتر موفق شد جامعه ایرنیان آمریکا را سازماندهی و یکپارچه کند و بیشترین بودجه این سازمان هم توسط خود ایرانیان تامین شده است. تلاشهای ضد جنگ این سازمان دشمنان سرسختی برای آنها بوجود آورده است، به طور مثال نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و دنیل پایپس رئیس انجمن خاورمیانه و ناشر مجله فصلنامه خاورمیانه ، بیش از 4 میلیون دلار برای انحلال بزرگترین سازمان ایرانی در خارج از ایران هزینه کرده‌اند که تاکنون موفقیتی کسب نکرده‌اند.
در اعتراضات اخیر ایران، نایاک بیانیه‌های متعددی در حمایت از مردم ایران و نقض حقوق بشر صادر کرده است. اما بخش پرصدای اپوزیسیون خارج از کشور، موضع عمومی نایاک در حمایت از معترضان را رد کردند و از سابقه این گروه در فشار برای عادی‌سازی روابط ایران و آمریکا انتقاد میکنند.
در حقیقت آمریکاستیزی که از تریبون‌های رسمی در داخل ایران تبلیغ می‌شود هزینه بالایی برای مردم ایران داشته است و لابی‌های قدرتمندی در سراسر دنیا در تلاش هستند با تاثیرگذاری بر مقامات و افکار عمومی داخل آمریکا مسیر عادی‌سازی روابط ایران و آمریکا را دچار اختلال کنند. قطعا تشدید خشونت، جنگ و تحریم مهمترین اولویت اصلی لابی‌های پر نفوذ مخالف نایاک در داخل و خارج آمریکا است، همانطور که پس از حملات یازده سپتامبر و مشخص شدن نقش شهروندان عربستان، مصر و امارات در این حمله، دولت آمریکا با نفوذ لابی عربستان در یک اقدام عجیب قوانین سختگیرانه‌تری بر علیه شهروندان ایرانی تصویب کرد.
هر سازمان مدنی و غیرانتفاعی همچون نایاک در روز اول شکل‌گیری یک رسالت و ماموریت مشخص را برای خود ترسیم می‌کند، اما قدرت تاثیرگذاری رسانه‌ها بر افکار عمومی در دنیای امروز نشان می‌دهد، آن روایتی که به طور دائم از این رسانه‌ها گفته می‌شود الزاما درست نیست و در این فضای پرآشوب سیاسی ایران، بیش از گذشته نیاز به شهروند آگاه و هوشمند و باریک‌بین داریم.