نوشته: کوروش کشمیری
ابراهیم رئیسی در خردادماه سال 1400 پیروز انتخابات شد و فرایند تشکیل دولت را آغاز کرد. این فرایند تا انتهای مردادماه همان سال طول کشید و عملاً از شهریورماه سال 1400، وزرا و رؤسای جدید مستقرشده و برنامه‌های پیشنهادی و ادعایی خویش را شروع کردند. بر آنیم تا در سلسله مقالاتی به بررسی عملکرد یک‌ساله برخی از زیرمجموعه‌های دولت سیزدهم بپردازیم.
این مناطق از همان ابتدای تأسیس با چالش‌ها و مشکلات زیادی روبرو بوده‌اند گرچه دوره‌های موفقی را نیز در کارنامه خود داشته‌اند. اهم چالش‌های این مناطق بطور کلان در سال‌های تأسیس به شرح زیر است: تعیین نه چندان اصولی اهداف مربوط به ایجاد مناطق؛ محرومیت مناطق با وجود هزینه‌های انجام شده؛ عدم اولویت‌بندی نیازهای هر منطقه؛ کمبود تسهیلات بیمه‌ای و بانکی؛ عدم مکان‌یابی صحیح؛ نبود امکانات زیربنایی؛ سوء استفاده قاچاقچیان از این مناطق
عملکرد دولت در مناطق آزاد بویژه کیش طی یک سال گذشته از چند نظر قابل نقد است. عدم توجه به بعضی از این موارد حتی گاهی در برخی حوزه‌ها منجر به ناکارامد شدن سازمان‌های مناطق آزاد نه گانه کشور شده است. اگرچه در برطرف کردن برخی مشکلات تلاش‌های زیادی صورت گرفته ولی تاکنون پاسخ موردانتظار و یا قابل قبولی دریافت نشده تا جایی که مناطقی همچون کیش با رشد قابل توجه مهاجرت معکوس روبرو شده است. در اینجا به شرح مختصری از آن می‌پردازیم:
-1 موارد و اشکالاتی که متأسفانه در دولت قبل به علت بی‌توجهی به نظر کارشناسان رقم خورده و آثار ویرانگر آن در این دوره بروز کرده و خود را نشان می‌دهد:
• از این دست چالش‌ها اگر چه بسیار است اما چند نمونه از آن منجر به مشکلات ویژه‌ای در مناطق بخصوص کیش شده است: واگذاری شرکت کیش ایر به سازمان خصوصی سازی که در شرایط بحرانی امروز و بی‌توجهی این شرکت به رسالت اصلی خود تورم وحشتناکی را در هزینه مسافرین برای پرواز به کیش بوجود آورده است. امروز همه سرمایه گذاران و ساکنین مناطقی نظیر کیش که با افت معنی دار گردشگر و مخاطب روبروست بالاتفاق از دولت می‌خواهند این اشتباه را هرچه زودتر جبران کند.
• بوجود آمدن بحث مالیات و اخذ مالیات در مناطق آزاد که با رسالت بنیادین این مناطق در تعارض است و مهمترین و اصلی‌ترین جذابیت سرمایه گذاری را در این مناطق ازبین برده است.
• ازبین بردن استقلال مناطق آزاد با قرارگرفتن آنها در زیرمجموعه وزارت اقتصاد و دارایی به جای اینکه دبیرخانه در حکم یک معاونت در نهاد ریاست جمهوری و یک حوزه قدرتمند و مستقل باشد.
• بسته شدن راه واردات خودرو به مناطق که شاهد آن هستیم کیفیت خودرو در مناطق به شدت رو به کاهش است. امروزه این مشکل در جزیره کیش، که روزی از آن به شهر بدون موتورسیکلت یاد می‌شد با افزایش باور نکردنی قیمت خودرو، معضل موتورشارژی را بوجود آورده است.
-2 موارد و اشکالاتی که طی مدیریت یک ساله در دولت سیزدهم با آن روبرو شده‌ایم:
• عدم ثبات مدیریت از یک سو و کاهش مدت زمان قراردادهای استخدامی کارکنان از سوی دیگر نوعی ناامیدی را در دل سازمان‌های مناطق ایجاد کرده است. طی یک سال گذشته بعضی مناطق حتی سه مدیرعامل به خود دیده‌اند که تغییر سیاست‌ها و رویکردهای آنان معضلاتی را در سازمان‌ها و مناطق بوجود آورده است. این مسأله در مواردی به از دست رفتن نیروهای متخصص، اخلاق مدار و انقلابی منجر شده که خود بستر ناامیدی را بیش از پیش در این حوزه‌ها می‌گستراند.
• تمرکزگرایی ویژه‌ای که حول دبیرخانه مناطق بوجود آمده و این سیاست اگر چه در مواردی با رأی دیوان عدالت اداری کاملاً در تعارض با قوانین بالادستی اعلام شده اما همچنان در حال اجراست تا جایی که در برخی از جزییات عملکردی سازمان‌ها مجاب به تعیین تکلیف از سوی دبیرخانه هستند.
• افزایش افسارگسیخته نرخ اجاره و خرید منازل مسکونی که عده‌ای سازمان‌های مناطق را مقصر می‌دانند اما نگارنده ضعف در نظارت بر عملکرد بنگاه‌های املاک و خرید وفروش منازل مسکونی را عامل آن می‌دانم طی سال‌های اخیر سازمان‌های مناطق آزاد طوری ضعیف شده‌اند که در چنین مواردی اصناف مختلف از دستورالعمل‌ها و ابلاغات هرچند درست آنها فرمانبرداری نمی‌کنند.
• در مناطق آزاد گاهی آنقدر بلاتکلیفی وجود دارد که حتی در سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه آنها شاهد هستیم برخی از حوزه‌های استراتژیک و حیاتی ماه هاست بدون مدیر و یا گاهی با سرپرست اداره می‌شوند.
راه حل مواجهه با اینگونه مسائل، مشکلات و حتی گاهی معضلات این است که مدیران و تصمیم گیرندگان در حوزه مناطق آزاد اتاق فکری با منتقدان دلسوز و اندیشمند خود بوجود آورند و خروجی جلسات را پیگیرانه تا حل مشکل دنبال نمایند