اگر بپذیریم که خردورزی بنیاد زیست مدنی است، آنگاه، توسل به خرد کم هزینه، پایدار و کاربردی ترین دارو برای درمان جامعه بسیار ناخوش و متشنج است.
 این موجز اشاره ای بسیار کلی و مختصر به یکی از موانع اصلی مدیریت و حل و فصل  انواع و انبوه چالش های اجتماعی، یعنی “انفعال منتقدان” شرایط نابسامان جامعه، است.
 اینکه چرا، شهروندان دچار انواع و انبوه چالش ها، دغدغه ها، نگرانی ها، کاستی ها و ... هستند، “با توجه به ذاتی بودن ناکارآمدی مدیریت کلان که به واسطه یک دگرگونی سیاسی مستقر شده است”، امری طبیعی، قابل فهم و اجتناب ناپذیر است.
 اما اینکه چرا، تحول طلبان، توان  چاره اندیشی برای تحول اساسی  ساختار ذاتاً ناکارآمد را ندارند، نه تنها غیر قابل فهم بلکه بسیار عجیب می نماید.
پربیراه نیست اگر انفعال و سردرگمی تحول طلبان را اصلی ترین چالش سیاسی تلقی کنیم. به عبارتی، سردرگمی ناشی از بن بست تحلیل، محافظه کاری و عدم شجاعت تحول طلبان، نه تنها اصلی ترین مانع  برون رفت از مخمصه ناکارآمدی مدیریت کلان، حصول تحولات سیاسی و اجتماعی، بلکه دلیل اصلی تداوم انواع و انبوه چالش های اجتماعی و ملی می باشد.  
یقیقاً تبیین ریشه های انفعال و ناکارآمدی منتقدان، نخبگان و فعالان سیاسی  فراتر از توان، مجال و فضای یک موجز می باشد.
بنابراین، این موجز اشاره ای بسیار کلی و مختصر به بنیادی ترین ریشه انفعال و ناکارآمدی  منتقدان، دگر اندیشان، نخبگان و فعالان سیاسی می باشد.
 شاید بنیادی ترین ریشه سردرگمی تحول طلبان، این است که آنها فرزندان شرایط بعد از دگرگونی 57 می باشند و به همین دلیل “توانایی تصور شرایط فرا ساختاری” را ندارند. 
به عبارتی، منتقدان ساختار مدیریت کلان؛ درک، تحلیل و تصوری واقع بینانه، کاربردی و کم هزینه از “آلترناتیوهای ساختاری مدیریت سیاسی بومی” ندارند. چرا که، تولید آلترناتیو ساختار مدیریت سیاسی بومی، برآیند درک، تشخیص و تحلیل عینی، شرایط حال حاضر سیاسی (و نه گم شدن در تاریخ یا پیگیری و جستجوی آرمانهای رویاگونه وارداتی) می باشد.
اینکه عدم شجاعت در کنار  محافظه کاری  برخی منتقدان به منظور “تصور آلترناتیوهای ساختاری مدیریت سیاسی بومی”  نه تنها منجر به عدم توانایی تصمیم گیری یا انتخاب میان گرینه های  ممکن، بلکه بستر افسردگی انزوا و خنثی شدن تحول طلبان شده است. به گواه شواهد بی شمار نظری و تجربی، ساختار مدیریت کلان ناکارآمد، به ضرورت و بطور اجتناب ناپذیری، باید دستخوش تحولات اساسی شود و خواهد شد. 

اینکه بر اساس  نظریه های گوناگون علوم سیاسی، روانشناختی، جامعه شناسی  و تجربیات تاریخی و معاصر، تحولات بنیادی در ساختار مدیریت کلان سیاسی به سه شکل یا روش به وقوع می پبوندد.
 به بیانی،  دو  “شیوه طبیعی” و یک “روش مهندسی شده” به منظور ایجاد تحولات ساختاری مدیریت کلان قابل تصور می باشد: یک، قهرآمیز، دو صندوق رای و سه، مهندسی شده که با دخالت و مدیریت بیگانگان انجام می شود.
همانگون که می دانیم، تغییر یا جابجایی قدرت سیاسی در تمام تاریخ جوامع تا قبل از “تولید قانون اساسی” به عنوان دست آورد عصر روشنگری که برآیند درک نوین و کاربردی از چیستی انسان و محیط زیست او بود، همواره مبتنی بر شیوه قهرآمیز و خشن بود. اینکه با توجه به تاریخ چند هزار ساله جوامع، جابجابی قدرت سیاسی از طریق صندوق رای، محصول حکمرانی مبتنی بر قانون اساسی و به معنی خلع قدرت فردی در سیاست، پدیده ای معاصر است.
در تاریخ ایران زمین تغییر و تحول قدرت پیوسته از طریق شیوه های قهرآمیز صورت گرفته است. به عنوان مثال،  ورود قشون سردار اسعد و ستارخان به تهران در جریان انقلاب مشروطه، کودتای (مهندسی شده توسط بیگانگان) 28 مرداد و بازگشت شاه به قدرت و دگرگونی 57، مصادیق معاصر تحول در ساختار سیاسی کلان، به شیوه قهرآمیز یا مهندسی شده می باشد.

بنابراین به گواه شواهد تاریخی بی شمار، تغییر و تحول قدرت از طریق صندوق رای مصداقی در تاریخ سیاسی ایران ندارد. چرا که، پدیده تغییر قدرت از طریق صندوق رای به عنوان یک مولفه از یک نظم مدیریت سیاسی (دمکراسی) یک پدیده وارداتی است که هرگز بومی سازی نشده است.  مراد از بومی سازی تحول ساختار مدیریت کلان به معنی  توسعه مبانی علوم انسانی و اجتماعی دمکراسی که بستر خلع قدرت فردی (یا یک اقلیت) در سیاست و استقرار قدرت جمعی (ملی) در قالب قانون اساسی است. 
مبانی علوم انسانی و علوم اجتماعی دمکراسی بدین معنی که یافته ها و داده های  علمی (بومی)، درک و تصویری شفاف و کاربردی از انسان و محیط زیست او در سطح جامعه ترویج، مشروع و پذیرفته شده باشد. به عنوان مثال، این آگاهی که ذهن انسان با عالم (متافیزیک یا آسمان) غیر قابل فهم، ارتباط ندارد، یا برای ساختن انواع تولیدات صنعتی و الکترونیکی نمی توان به اندیشه ها، طرح ها، توانایی های تاریخی مراجعه کرد، یا برای مدیریت بانکداری یا بیمارستان الزاما باید از افرادی که به دانش، تخصص و مهارت های لازم این فعالیت ها تسلط دارند، استفاده کرد. به عبارتی فعالیت علمی تنها واسطه درک جهان پیرامون می باشد. امور، بلایا و وقایع طبیعی؛ دلیل، توضیح و تبیینی زمینی و قابل درک دارند و هیج ارتباطی با عالم ناشناخته (متافیزیک و نیستی) ندارد.

به منظور حصول تحول و تمرکز زدایی قدرت سیاسی  از طریق صندوق رای، نخبگان باید در مرحله اول به تصویر سازی آلترناتیوهای احتمالی و سپس به ساختار سازی مبتنی بر درک، پذیرش و همگانی کردن برخی مفاهیم پیرامون چیستی انسان و محیط زیست او  بپردازند.  مادام  که بخش قابل توجه ای از  روشنفکران (سیاسی و اجتماعی)، “شهروند ایرانی” را تاریخی و آسمانی تلقی می کنند، انتظار تحول مدیریت کلان سیاسی به شیوه مدرن (صندوق رای) یک رویای غیر کاربردی است. نقد عملکرد نظم یا ساختاری که از طریق دگرگونی، مستقر شده است، غیر کاربردی و غیر منطقی است. چراکه، عملکرد هر نوع ساختار  مدیریت سیاسی، متناسب با ذات آن است.

به گواه شواهد در طول تاریخ چند هزار ساله جوامع، موروثی شدن قدرت از پیامدهای اجتناب ناپذیر تمرکز و انحصار قدرت است. بنابراین برای پرهیز از موروثی شدن قدرت، کاربردی و منطقی ترین راهکار، “ تدبیر راهکارهایی برای تمرکز و انحصار زدایی قدرت” است. تحولات سیاسی و اجتماعی برآیند افعال هدفمند، برنامه محور و سازماندهی شده و نه برآیند تحلیل، سخنرانی، داستان سرایی، نق زدن، بیان آرزوها و توصیه ها دلسوزانه، صادقانه و ایده آلیستی است. تحلیل های سیاسی که منجر به افعال سیاسی نشوند، لاجرم بعد از مدتی تبدیل به “پرگویی و پراکنده گویی” خواهند شد.